Morawiecki i Jabłoński mówią o "zamrażarce Hołowni". Dlaczego nie mają racji?

Politycy PiS zarzucają marszałkowi Sejmu Szymonowi Hołowni, że zapowiedział likwidację tzw. zamrażarki sejmowej, a zamrażarka jednak działa. Premier Mateusz Morawiecki 28 listopada w Sejmie oświadczył: "Mamy konkretne ustawy. One zostały skierowane do przeprocedowania, ale nie zauważyłem ich w porządku obrad" - i wymienił projekty ustaw dotyczących wakacji kredytowych, zerowego VAT na żywność, zamrożenia cen energii i emerytur stażowych. "Czy te słowa dotyczące wyrzucenia zamrażarki były tylko czczą obietnicą? Czy w ślad za nimi pójdzie rzetelna, rzeczowa, poważna, realna praca nad ustawami, które zgłosiliśmy do Wysokiej Izby do przeprocedowania?" - pytał premier.

Tego samego dnia poseł PiS i były wiceminister spraw zagranicznych Paweł Jabłoński napisał na profilu w serwisie X: "Zamrażarka Hołowni już działa na pełnych obrotach – i blokuje rozpatrzenie uchwały ws. zmiany traktatów UE. Marszałek Szymon Hołownia obiecywał, że uchwała zostanie rozpatrzona przez komisję ds. Unii Europejskiej. Głosami Platformy, 'Trzeciej Drogi' i Lewicy komisja wlasnie odrzuciła wniosek PiS o procedowanie tej uchwały" (pisownia postów oryginalna).

Wielu komentujących wpis Jabłońskiego zwracało uwagę, że polityk błędnie pisze o "zamrażarce", bo projekt, o którym wspomina, został skierowany przez marszałka do prac sejmowych. "Jeśli wniosek został odrzucony, oznacza że był głosowany, więc per definicion nie mógł się znaleźć w zamrażarce"; "Marszałek obiecał, że komisja to rozpatrzy. Rozpatrzyła? Rozpatrzyła. Marszałek dotrzymał słowa"; "Zamrażarka polega na tym, że jakaś ustawa, uchwała, punkt obrad nie jest procedowany (tzn. nie jest poddawany pod głosowanie). Tutaj po prostu przegraliście głosowanie. I proszę się do tego Panie Ministrze przyzwyczajać" - zwracali uwagę internauci.

Krzysztof Izdebski z Open Spending EU Coalition i ekspert Fundacji Batorego, tak skomentował w serwisie X wystąpienie Morawieckiego na temat zamrażarki: "Odchodzące władze tak bardzo lekceważyły zasady procesu legislacyjnego, że biedny PMM nie ma pojęcia na czym on w ogóle polega. No bo nie zakładam, że z tą zamrażarką świadomie wystawia się na pośmiewisko".

Rzeczywiście, politycy PiS forsują fałszywy przekaz o "zamrażarce marszałka Sejmu", bo to pojęcie oznacza inną sytuację, niż wskazują. Na przykładzie projektów ustaw wspomnianych przez premiera Morawieckiego i uchwały wspomnianej przez Pawła Jabłońskiego wyjaśniamy, na czym polega ta manipulacja.

"Sejmowa zamrażarka" to nie jest ani termin prawny, ani oficjalna nazwa, tylko potoczne określenie dotyczące procesu legislacyjnego w Sejmie - a konkretnie: działań marszałka Sejmu. By zrozumieć, o co chodzi, trzeba znać początek procesu legislacyjnego.

Otóż: projekty ustaw - poselskie, rządowe czy prezydenckie - wraz z uzasadnieniem najpierw trafiają do marszałka Sejmu. Zgodnie z regulaminem Sejmu może on skierować projekt do analizy do Biura Legislacyjnego i Biura Analiz Sejmowych lub do konsultacji, np. organizacji pozarządowych. Po otrzymaniu tych analiz i wyników konsultacji marszałek Sejmu może także zwrócić wnioskodawcy projekt, jeśli uzasadnienie nie spełnia wymogów formalnych.

Wysłanie projektu do analiz lub konsultacji wstrzymuje rozpatrywanie tych projektów - do momentu otrzymania zamówionych analiz. Dlatego to od marszałka Sejmu zależy, kiedy projekt zostanie skierowany do pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu lub w komisjach sejmowych. Do momentu, aż nie zostanie tam skierowany, czyli nie zostanie mu nadany numer druku sejmowego, posłowie nie mogą zacząć prac nad projektem - i wtedy mówi się, że czeka on w zamrażarce. Gdy jednak projekt ma już nadany numer druku i jest już procedowany w komisji sejmowej, a nawet przez nią głosowany, nie można już mówić, że jest w sejmowej zamrażarce - bo prace nad nim już trwają.

W Konkret24 wyjaśnialiśmy, że w regulaminie Sejmu nie określono terminu, w jakim marszałek Sejmu powinien skierować projekt ustawy do pierwszego czytania. W teorii może więc trzymać projekty w zamrażarce aż do końca kadencji, kiedy to ulegną dyskontynuacji. Dzieje się tak również dlatego, że w regulaminie izby nie ma zapisów, które pozwalałyby na wpływanie na decyzje marszałka - składając projekt ustawy, wnioskodawca nie wie, kiedy i czy w ogóle marszałek zdecyduje o rozpoczęciu merytorycznych prac na nim.

Marek Sawicki z PSL, który ma najdłuższy staż poselski, w rozmowie z Konkret24 tłumaczy: - Zamrażarki były we wszystkich kadencjach Sejmu. I na ogół marszałkowie stosują tę zamrażarkę wobec projektów opozycji. W skrócie polega to na tym, że projekt wpływa do Sejmu, otrzymuje pozytywną ocenę Biura Legislacyjnego, a mimo tego marszałek nie nadaje mu numeru druku i przez to nie może być procedowany. Marszałek Hołownia zapowiedział, że każdy projekt, który wejdzie do Sejmu i otrzyma pozytywną ocenę Biura Legislacyjnego Sejmu, będzie miał nadany numer druku i będzie procedowany. Ciężko mówić o zamrażarce w przypadku Sejmu, który zaczął obradować dwa tygodnie temu.

Poseł Sawicki pytany, czy marszałek Sejmu musi skierować projekty do Biura Legislacyjnego i Biura Analiz Sejmowych, odpowiada: - Marszałek na ogół kieruje projekty do Biura Legislacyjnego i Biura Analiz Sejmowych, bo nie jest w stanie sam ocenić jakości tego projektu. Więc zasięga opinii i jeśli są one pozytywne, to nadaje numer, a jeśli wymaga uzupełnienia, odsyła wnioskodawcom. Oczywiście mimo pozytywnej opinii może nie nadać numeru, ma taką możliwość, ale wtedy właśnie mamy do czynienia z zamrażarką.

Jaki jest więc stan prac nad projektami, które zdaniem premiera Morawieckiego i posła Jabłońskiego są dowodem, że zamrażarka u marszałka Hołowni działa? Sam marszałek odniósł się do tych zarzutów bezpośrednio po wystąpieniu Mateusza Morawieckiego, mówiąc: "Chciałem uzupełnić stan wiedzy pana premiera i wyjaśnić, że nie ma do czynienia w tym Sejmie z żadną zamrażarką, projekty są procedowane".

I tak: projekt dotyczący wakacji kredytowych (Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom) i zamrożenia cen energii (Rządowy projekt ustawy o zmianie ustaw w celu wsparcia odbiorców energii elektrycznej, paliw gazowych i ciepła oraz niektórych innych ustaw) otrzymały już numery druków i zostały skierowane do pierwszego czytania: kolejno na Komisji Finansów Publicznych i na posiedzeniu Sejmu.

Projekt dotyczący zerowego VAT na żywność (Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług) najpierw został skierowany do konsultacji, a następnie zwrócony do wnioskodawców z prośbą o uzupełnienie uzasadnienia. Marszałek Hołownia w trakcie posiedzenia Sejmu tłumaczył, że są w nim "błędy formalne".

Nie można więc mówić, że te trzy projekty utknęły w sejmowej zamrażarce, ponieważ marszałek Sejmu wykonał określone regulaminem kroki, które umożliwiają dalsze procedowanie (w przypadku ustawy o zerowym VAT po poprawieniu błędów w uzasadnieniu).

Natomiast projektu dotyczącego emerytur stażowych (Projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw) nie opublikowano jeszcze na stronach sejmowych, bo... wciąż nie został przyjęty przez rząd. Sam premier Morawiecki w Sejmie powiedział o tej ustawie jedynie, że była "dyskutowana" na posiedzeniu rządu, ale jednocześnie błędnie wymienił ją jako jedną z ustaw, które "zostały skierowane do przeprocedowania". Marszałek Hołownia odpowiedział mu później: "Jeżeli chodzi o ustawę dotyczącą emerytur stażowych, to proszę pozwolić, że na spotkaniu, na które zaprosiłem pana, (...) porozmawiamy o perspektywach dotyczących tej ustawy".

Ponieważ ten projekt w ogóle nawet nie wpłynął do Sejmu, tym bardziej nieprawdziwe jest twierdzenie Morawieckiego, że utknął w zamrażarce.

O złożonej przez PiS obietnicy emerytur stażowych pisaliśmy w Konkret24 w ramach cyklu "Obietnice minus". Przypomnieliśmy, że partia Jarosława Kaczyńskiego obiecuje emerytury stażowe już od 2015 roku. Przez osiem lat rządów tego nie zrealizowała. W czerwcu 2023 roku - czyli niedługo przed wyborami - rząd podpisał porozumienie z NSZZ "Solidarność", po którym Jarosław Kaczyński stwierdził, że droga do emerytur stażowych jest otwarta.

Nawet mimo tego do wyborów 15 października rząd Mateusza Morawieckiego nie przyjął projektu ustawy w tej sprawie.

CZYTAJ WIĘCEJ W KONKRET24: Obietnice minus. Emerytury stażowe były kartą przetargową PiS - i taką pozostały

W zamrażarce nie ma też projektu uchwały dotyczącej zmiany traktatów europejskich złożonego przez posłów PiS, o którym pisał Paweł Jabłoński (Poselski projekt uchwały w sprawie zatrzymania niebezpiecznych dla Rzeczypospolitej Polskiej zmian Traktatu o Unii Europejskiej oraz Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej). Wpłynął on do Sejmu 20 listopada i już następnego dnia marszałek nadał mu numer druku i skierował go do Komisji do Spraw Unii Europejskiej. Czyli jest procedowany.

Komisja nie przewidziała zajęcia się tym projektem uchwały na posiedzeniu 28 listopada, dlatego Marcin Przydacz z PiS złożył wniosek o wprowadzenie go do porządku obrad. Ten wniosek nie został jednak poparty: 21 z 33 członków komisji zagłosowało przeciw. Do tego głosowania nawiązywał Paweł Jabłoński w swoim poście, fałszywie pisząc o "zamrażarce Hołowni".

Podsumujmy: wbrew tezom polityków PiS żaden z projektów, który wymienili, nie trafił do sejmowej zamrażarki. Trzy dostały już numery druków i są skierowane do procedowania w komisjach lub na posiedzeniu Sejmu; jeden został odesłany do wnioskodawcy ze względu na błędy formalne; jeden nie został jeszcze nawet przyjęty przez rząd.

Poprzedni marszałkowie Sejmu trzymali w zamrażarce sejmowej od kilkudziesięciu do nawet kilkuset projektów, nie nadając im numerów druków. Elżbieta Witek - marszałek w czasie ostatniej kadencji PiS - w lutym 2021 publicznie tłumaczyła się z obszerności jej zamrażarki, bo w tamtym czasie na nadanie numeru druku czekało około stu projektów ustaw. "Tych projektów jest naprawdę dużo, w związku z tym one są procedowane nie tylko w kolejności, ale także w aktualności. W związku z tym, jeżeli przyjdzie na to czas, będzie nadany numer druku i będzie to projekt procedowany" - mówiła.

Porównanie wielkości sejmowych zamrażarek poprzednich marszałków jest możliwe od stycznia 2012, kiedy to marszałek Ewa Kopacz zdecydowała, że na stronach internetowych będzie wykaz projektów ustaw, którym nie nadano numeru druku.

I tak: na koniec VII kadencji Sejmu (2011-2015), a więc po drugiej kadencji rządów koalicji PO-PSL, w sejmowej zamrażarce widniało 165 projektów bez numeru druku, z tym że 59 z nich zostało wycofanych przez wnioskodawców.

Na koniec VIII kadencji Sejmu (2015-2019), a więc po pierwszej kadencji rządów Zjednoczonej Prawicy, w zamrażarce widniało 66 projektów bez numeru druku, z tym że 13 z nich zostało wycofanych przez wnioskodawców.

A na koniec ostatniej IX kadencji Sejmu (2019-2023), czyli po drugiej kadencji rządów Zjednoczonej Prawicy, w zamrażarce czekały aż 302 projekty bez numeru druku, w tym tylko 8 zostało wycofanych przez wnioskodawców.