W wywiadzie radiowym minister obrony narodowej Mariusz Błaszczak przypisał rządowi Zjednoczonej Prawicy pomysł tworzenia w polskich szkołach tak zwanych klas mundurowych. Tymczasem pierwsze tego typu klasy powstały już w końcu lat 90., a przepisy je tworzące wypracowywały rządy AWS, SLD i PO-PSL.
W porannych "Sygnałach dnia" Polskiego Radia 19 lipca minister obrony narodowej Mariusz Błaszczak był pytany m.in. o powrót do obowiązkowego przeszkolenia wojskowego. Rozmowa dotyczyła bowiem sytuacji w polskim wojsku, w tym docelowej liczby żołnierzy. Minister stwierdził: "Wychodzimy do ochotników (…), wychodzimy również do młodzieży. Stworzyliśmy klasy mundurowe, cały system edukacji, żeby jak najwięcej młodych ludzi było przeszkolonych, żeby wiedziało, jak się zachować. To jest niezbędne w sytuacji zagrożenia, agresji zbrojnej na Polskę, ale to jest także ważne w sytuacji kryzysów wywołanych czynnikami naturalnymi jak ostatnio nawałnice, burze".
Źródła rządowe: od 2017 roku klasy wojskowe z certyfikatem
Informacje o działających w szkołach ponadpodstawowych klasach mundurowych są na portalu MON wojsko-polskie.pl, na stronie Biura do spraw Proobronnych MON, a także na podstronie MON w rządowym portalu gov.pl. Wszystkie te źródła podają, że od 2017 roku działa program Certyfikowane Wojskowe Klasy Mundurowe przeznaczony dla szkół średnich prowadzących klasy o profilu wojskowym. Nauka w ramach tego programu trwa dwa szkolne półrocza - drugie w przedostatniej klasie i pierwsze w klasie najwyższej. Są to zajęcia teoretyczne i praktyczne, w tym także w postaci pięciodniowego obozu szkoleniowego w warunkach poligonowych. Łącznie jest to 185 godzin lekcyjnych realizowanych przy wsparciu jednostek wojskowych i instytucji podległych MON, które zapewniają instruktorów, dostęp do obiektów i sprzętu wojskowego.
Absolwenci takich klas mogą liczyć na odbycie skróconej służby przygotowawczej dla ochotników kończącej się złożeniem przysięgi wojskowej i przeniesieniem do rezerwy. Są preferowani przy naborze do Wojsk Obrony Terytorialnej i innych rodzajów służby wojskowej, a także na studia wojskowe.
W tym programie wzięły udział 124 szkoły i ponad 8 tys. uczniów. Od 2023 roku program zostanie zastąpiony przez inny o nazwie: Oddziały Przygotowania Wojskowego, z większą liczbą godzin nauki. Ten program wystartował już 1 września 2020 roku. W sumie, jak informuje portal wojsko-polskie.pl, oba te programy objęły dotychczas 11,5 tys. uczniów.
Pierwsza klasa mundurowa powstała w 1998 roku
Tylko w nielicznych prezentacjach dotyczących klas mundurowych na rządowych stronach można znaleźć informacje, że klasy mundurowe czy wojskowe (w których uczyli się młodzi ludzie zainteresowani przyszłą karierą w wojsku) istniały przed 2017 rokiem.
Tymczasem w szkołach ponadgimnazjalnych klasy takie były tworzone już pod koniec lat 90. XX wieku. Przedstawiciele Ministerstwa Edukacji Narodowej i Ministerstwa Obrony Narodowej doszli wówczas do wniosku, że - jak napisała Ilona Ulrych w pracy "Potencjał obronny klas wojskowych. Teoretyczno-empiryczne aspekty kształcenia obronnego" - "rezygnacja w kształceniu ogólnym z treści wojskowych spowodowała braki w przygotowaniu młodych ludzi do służby wojskowej, a potrzeby w tym zakresie rosły, głównie z powodu skrócenia czasu trwania zasadniczej służby wojskowej, rozpoczęcia budowy systemu obrony terytorialnej i trudności w tworzeniu korpusu podoficerów".
Na mocy porozumienia obu resortów w 1998 roku w Liceum Ogólnokształcącym w Tucholi otworzono pierwszą eksperymentalną klasę wojskową. Wtedy ministrem obrony narodowej w rządzie AWS Jerzego Buzka był Janusz Onyszkiewicz z Unii Wolności. Rok później eksperyment rozszerzono na inne szkoły – w sumie w eksperymencie wzięło udział 97 klas, które jednocześnie kształciły 2800 uczniów.
9 kwietnia 2002 roku Krystyna Łybacka, minister edukacji w rządzie Leszka Millera, wydała rozporządzenie w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki. Na jego podstawie dyrektorzy szkół średnich mogli, we współpracy z jednostkami wojskowymi, organizować klasy mundurowe.
Rozwój takich klas umożliwiały potem kolejne decyzje ministrów edukacji i obrony:
porozumienie MEN z MON z 21 października 2008 roku (rząd PO-PSL, ministrowie Katarzyna Hall i Bogdan Klich);
decyzja ministra obrony narodowej z 9 czerwca 2009 roku w sprawie wprowadzenia zasad współpracy resortu obrony narodowej z organizacjami pozarządowymi i innymi partnerami społecznymi (rząd PO-PSL, minister Bogdan Klich);
decyzja ministra obrony narodowej z 11 kwietnia 2011 roku nowelizująca decyzję z 2009 roku (rząd PO-PSL, Bogdan Klich);
ustawa z 24 kwietnia 2014 roku o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej - stworzyła mechanizm prawny pozwalający na wprowadzenie systemowego elementu szkolenia w klasach o profilu wojskowym (rząd PO-PSL, minister obrony Tomasz Siemoniak);
"Minimum programowe realizowane w ramach innowacyjnych programów przysposobienia obronnego lub edukacji dla bezpieczeństwa oraz programów szkolenia członków organizacji pozarządowych wymaganych do podpisania porozumień z komendantem szkoły wojskowej lub ośrodka szkolenia" – decyzja MON z 21 stycznia 2015 roku (rząd PO-PSL, minister Tomasz Siemoniak).
W lutym 2014 roku było 241 szkół z klasami mundurowymi, na koniec 2015 roku takich szkół było już 530. Ostatnie dostępne dane są za 2018 rok – wtedy było 576 szkół, które kształciły w klasach wojskowych 50 tys. młodych ludzi.
"Uczniowie klas mundurowych z wielu rejonów Polski mają zróżnicowany poziom wyszkolenia wojskowego oraz zasób wiedzy"
Eksperci od szkolenia wojskowego i edukacji obronnej dostrzegli jednak, że powstawały klasy mundurowe "o odmiennych celach, treściach kształcenia, metodach i formach pracy dydaktycznej, liczbie przeznaczonych godzin, a tym samym różnej jakości". W swojej pracy Ilona Ulrych pisała: "Sytuacja taka powoduje, że w ramach wojskowej innowacji pedagogicznej jedne klasy realizują program bogaty w treści wojskowe, z zaangażowaniem nauczycieli, uczniów i ich rodziców, środowiska lokalnego oraz w intensywnej współpracy z daną jednostką wojskową. Bywają także innowacyjne programy wojskowe znacznie mniej obfite w treści wojskowe, a ich realizacja jest znacznie mniej ambitna".
"Są szkoły, które ze względu na lokalizację bardzo prężnie współpracują z wojskiem. Ale nie brakuje też takich, na terenie których nie ma też żadnej jednostki, więc ta współpraca na linii szkoła – armia jest sporadyczna. (...) Efekt jest taki, że uczniowie klas mundurowych z wielu rejonów Polski mają zróżnicowany poziom wyszkolenia wojskowego oraz zasób wiedzy. Potwierdziły to nasze wizytacje w szkołach oraz obserwacje szkoleń uczniów organizowanych w jednostkach wojskowych" - mówił w wywiadzie dla "Polski Zbrojnej" w 2017 roku Waldemar Zubek, dyrektor Biura do spraw Proobronnych Ministerstwa Obrony Narodowej.
Dlatego właśnie w porozumieniu z MEN wdrożono w 2017 roku pilotażowy program w zakresie edukacji wojskowej w wybranych, certyfikowanych szkołach ponadgimnazjalnych prowadzących klasy mundurowe. Ma on zapewnić jednolitość i właściwą jakość szkolenia wojskowego uczniów.
Czyli działania obecnego rządu i obecnego ministra obrony można uznać za kontynuację 20-letnich doświadczeń poprzednich ministrów edukacji i obrony w zakresie tworzenia nowoczesnej edukacji wojskowej młodzieży.
Autor: Piotr Jaźwiński / Źródło: Konkret24; zdjęcie: PAP/Piotr Polak