W których regionach kraju nie powinniśmy robić grilla, a w których jeszcze można? Prezentujemy strefy ryzyka

Według raportu agencji badawczej Inquiry "Sezon grillowy - postawy Polaków 2021" opublikowanego 14 maja aż trzy czwarte Polaków zamierzało w ciągu miesiąca wziąć udział w imprezie grillowej, przeznaczając na ten cel między 50 a 200 zł. Jak szacuje agencja Inquiry, w Polsce wydatki na grillowanie wynoszą 15 mld zł rocznie. Ponieważ sezon grillowy właśnie trwa, warto pamiętać, że przyjemność ta ma jednak negatywny wpływ na środowisko: podczas grillowania wydziela się związek chemiczny z grupy benzopirenów - benzo(a)piren, który jest jednym z najbardziej toksycznych składników smogu. Dlatego ze względu na prawo ochrony środowiska nie wszędzie można swobodnie rozpalić grilla.

Właśnie ten temat został wywołany ostatnio podczas jednej z dyskusji na Twitterze. 27 czerwca użytkownik Grzegorz Kuczyński zamieścił tam zdjęcie grilla w ogródku z komentarzem: "Po rowerowej wycieczce nad Wisłą pora na obiadek". Odnosząc się do tego wpisu, użytkownik Rafal Dutkiewicz zapytał: "Czy prezydent Trzaskowski zniósł już zakaz grillowania?".

"Skądże! Obowiązuje do końca 2021 roku!"– zareagował na to Smog Wawerski, czyli znany pod tym nickiem w mediach społecznościowych działacz antysmogowy Łukasz Gmurczyk.

Istotnie, na internetowych stronach Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy 26 kwietnia opublikowano komunikat Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska o ryzyku wystąpienia przekroczenia średniorocznego poziomu docelowego dla benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10. Toksyczny benzo(a)piren może przenikać do układu oddechowego i krwiobiegu, nasilając występowanie groźnych chorób. Jest obecny w dymie papierosowym, powstaje w trakcie spalania węgla, drewna, śmieci - i także podczas grillowania.

Z powyższego komunikatu wynika, że ryzyko przekroczenia średniorocznego poziomu docelowego - który dla benzo(a)pirenu dla całego kraju wynosi 1 nanogram na metr sześcienny - może być przekroczone w następujących dzielnicach Warszawy: Wawer, Wesoła, Ochota, Włochy, Wola, Mokotów, Ursus. Zgodnie zaś z wojewódzkim planem ochrony powietrza, przyjętym 8 września 2020 roku przez sejmik województwa mazowieckiego, w sytuacji ryzyka przekroczenia docelowego poziomu bezno(a)pirenu w zagrożonych strefach należy ograniczyć rozpalanie grilli i ognisk, a zakazuje się rozpalania kominków i używania dmuchaw do liści.

Komunikat GIOŚ wskazuje także inne miejsca w województwie mazowieckim, w których takie ograniczenia i zakazy powinny być stosowane. Są to: Radom, Siedlce i Ostrołęka oraz powiaty piaseczyński, legionowski, wołomiński, otwocki, pruszkowski, warszawski zachodni, siedlecki.

GIOŚ ocenił na podstawie pomiarów jakości powietrza z lat poprzednich, że ryzyko przekroczenia rocznego poziomu szkodliwego benzo(a)pirenu w wymienionych miejscach na Mazowszu będzie się utrzymywać do końca 2021 roku - a więc do końca roku ich mieszkańcy powinni ograniczyć grillowanie.

Podobne komunikaty o ryzyku przekroczenia docelowego poziomu bezno(a)pirenu GIOŚ wydał w kwietniu tego roku dla pozostałych 15 województw. Do informowania o ryzyku przekroczenia dopuszczalnych norm szkodliwych substancji w powietrzu zobowiązuje bowiem ustawa o ochronie środowiska - która na sejmiki wojewódzkie nakłada obowiązek przyjęcia planów ochrony powietrza.

Z komunikatów GIOŚ wynika, że tylko w województwie lubuskim nie ma już ryzyka przekroczenia norm bezno(a)pirenu – bo okres jego występowania określono do 28 lutego tego roku. W każdym z pozostałych województw istnieje jakaś strefa ryzyka. W każdej z nich, podobnie jak na Mazowszu, ryzyko wysokiego poziomu bezno(a)pirenu (oznacza się je w informacjach GIOŚ i alertach centrów zarządzania kryzysowego kolorem żółtym) ma występować do końca roku.

Wszystkie te strefy ryzyka obejmują tereny, na których mieszka łącznie prawie 16 mln osób. Są to:

- dolnośląskie: Wrocław, Legnica, Wałbrzych, Głogów, Jelenia Góra, Nowa Ruda, Oława, Oleśnica, Osieczów, Polkowice, Środa Śląska, Świdnica, Szczawno-Zdrój, Zgorzelec, Milicz;

- kujawsko-pomorskie: Bydgoszcz (z wyjątkiem południa), Toruń (z wyjątkiem zachodu), powiat toruński, południowo-centralny Włocławek, Grudziądz, Inowrocław, Brodnica, Ciechocinek, Wieniec Zdrój;

- lubelskie: Lublin, powiat lubelski, powiat świdnicki, Biała Podlaska, powiat bialski, Chełm, powiat chełmski, powiat kraśnicki, powiat puławski, Zamość, powiat zamojski;

- łódzkie: niektóre rejony Łodzi, Pabianic, Bełchatowa, Brzezin, Kutna, centrum Piotrkowa Trybunalskiego; Radomsko (centrum, część środkowo-południowa, środkowo-zachodnia); Rawa Mazowiecka; centrum Sieradza; centrum Skierniewic; centrum Tomaszowa Mazowieckiego; Uniejów; Wieluń; centrum Zduńskiej Woli;

- małopolskie: Kraków, Tarnów; Nowy Sącz; powiaty: bocheński, brzeski, gorlicki, wielicki, nowotarski, nowosądecki, olkuski, oświęcimski, suski, chrzanowski, tarnowski, krakowski, tatrzański;

- mazowieckie: dzielnice Warszawy - Wawer, Wesoła, Ochota, Włochy, Wola, Mokotów, Ursus; Radom, Siedlce, Ostrołęka; powiaty: piaseczyński, legionowski, wołomiński, otwocki, pruszkowski, warszawski zachodni, siedlecki;

- opolskie: Opole, części gmin: Komprachcice, Prószków, Chrząstowice, Turawa, Łubniany, Dobrzeń Wielki, Dąbrowa;

- podkarpackie: Rzeszów, Krosno, Przemyśl, Tarnobrzeg oraz powiaty: rzeszowski, dębicki, ropczycko-sędziszowski, jarosławski, jasielski, strzyżowski, krośnieński, mielecki, niżański, stalowowolski, przemyski, sanocki, leski, brzozowski, tarnobrzeski, przeworski, kolbuszowski, łańcucki;

- podlaskie: Łomża, Suwałki;

- pomorskie: całe województwo;

- śląskie: całe województwo;

- świętokrzyskie: Kielce oraz powiaty starachowicki i buski;

- warmińsko-mazurskie: Biskupiec, Iława, Nidzica;

- wielkopolskie: Poznań, Kalisz, Leszno, powiaty: poznański, kaliski, gnieźnieński, leszczyński, nowotomyski, ostrowski, pilski i wągrowiecki;

- zachodniopomorskie: Myślibórz, południowy Szczecinek.

Sam fakt, że dana miejscowość jest w strefie ryzyka, nie znaczy od razu, że nie można tam grillować. To bowiem zależy od lokalnych, przyjętych w danym województwie planów ochrony powietrza. Poza mazowieckim, w pozostałych plany takie pozwalają na grillowanie nawet w sytuacji istnienia ryzyka przekroczenia rocznych norm benzo(a)pirenu.

Jednak ta sytuacja zmienia się, gdy służby ochrony środowiska ogłoszą:

ryzyko przekroczenia poziomu informowania

poziom alarmowy.

Przez przekroczenie poziomu informowania (kolor pomarańczowy) rozumie się takie stężenie substancji w powietrzu, powyżej którego istnieje już zagrożenie zdrowia ludzkiego wynikające z krótkotrwałego narażenia na działanie zanieczyszczeń wrażliwych grup ludności; wtedy niezbędna jest natychmiastowa i właściwa informacja. Poziom alarmowy (kolor czerwony) oznacza taki poziom substancji w powietrzu, którego nawet krótkotrwałe przekroczenie może powodować zagrożenie dla zdrowia ludzi.

Dla bezno(a)pirenu nie określono wartości ryzyka przekroczenia poziomu informowania ani poziomu alarmowego - są natomiast oznaczone wartości dla poziomu emisji pyłu zawieszonego PM 10. Składa się z mieszaniny cząstek zawieszonych w powietrzu będących zlepkiem różnych substancji. Może zawierać substancje toksyczne, takie jak wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, (np. rakotwórczy benzo(a)piren), metale ciężkie, dioksyny i furany.

Gdy zostanie przekroczony poziom informowania (dla pyłu PM 10 jest to wartość 100 mikrogramów na metr sześcienny) albo poziom alarmowy dla stężenia PM 10 (150 mikrogramów na metr sześcienny), to w następujących województwach zakazy grillowania będą obowiązywały na tych obszarach, gdzie nastąpiło przekroczenie norm:

dolnośląskie

mazowieckie

podkarpackie

podlaskie

warmińsko-mazurskie

wielkopolskie.

W przypadku pozostałych 10 województw plany ochrony powietrza nie zawierają informacji o grillowaniu. We wszystkich 16 województwach są jednak wskazania dotyczące powstrzymania się mieszkańców od palenia drewnem w kominkach (o ile nie są jedynym źródłem ciepła w domu), zakazów rozpalania ognisk i spalania liści i gałęzi w przydomowych ogródkach i na działkach, używania dmuchaw do sprzątania liści.

By takie zakazy zaczęły obowiązywać, wojewódzkie centra zarządzania kryzysowego muszą ogłosić, że na danym obszarze zostały przekroczone poziomy informowania albo poziom alarmowy.

Autor: Piotr Jaźwiński / Źródło: Konkret24; zdjęcie: Wojciech Pacewicz/PAP