Obywatelstwo czeskie już nie dla Rosjan? Niezupełnie

"Czeski parlament zakazuje przyznania obywatelstwa czeskiego Rosjanom" - poinformował autor posta opublikowanego 20 grudnia 2024 roku w serwisie X. Wpis zilustrował zdjęciem prezydenta Czech gen. Petra Pavela, który pozował do tej akurat fotografii z podniesionym w górę kciukiem, co może sugerować, że akceptuje taki pomysł. Post wyświetlono ponad 106 tysięcy razy; komentowało go wielu internautów. Część z nich chwaliła rzekomą decyzję czeskiego parlamentu: "Dbają o brak szpiegów"; "I bardzo dobrze"; "Powinniśmy zrobić to samo"; "Nasi nie mają jaj"; "Cała UE powinna wprowadzić ten zakaz" (pisownia wszystkich postów oryginalna).

Niektórzy chwalili szczególnie prezydenta Pavela. "Zazdroszczę Czechom tego Prezydenta"; "Czesi mają Prezydenta a my mamy ciapę"; "Panie Pavel, jest pan gość" - komentowali.

Jednak pojawiło się też wiele krytycznych głosów. "To sprzeczne z prawem międzynarodowym" - stwierdził jeden z internautów. Inni komentowali: "Dziwna decyzja. Jeżeli człowiek spełnia wszystkie wymagania, to dlaczego miałby być dyskryminowany ze względu na narodowość"; "Głupota. Odpowiedzialność zbiorowa. W ten sposób Ci nieliczni Rosjanie, którzy walczyli lub walczą z dyktatorem nie mają szans na równe życie"; "Pusty gest. Są Rosjanie uciekający przed reżimem, poborem itp. Są bogaci przestępcy, robiący biznesy legalne lub nie. Są agenci penetrujący różnorodne środowiska. Pepiczki bezrefleksyjnie wrzucili wszystkich do jednego worka. Po co?".

Jeden z internautów zauważył, że sytuacja nie do końca wygląda tak, jak podał autor posta. "Efektywnie tak, ale polega to na przymusie zrzeczenia się obywatelstwa tzw. 'RF' przed otrzymaniem obywatelstwa czeskiego. Czyli etniczny Moskowita moze zostac Czechem ale nie moze zachowac obywatelstwa Moskowii" - stwierdził.

Sprawdziliśmy więc, czy faktycznie "czeski parlament zakazuje przyznania obywatelstwa czeskiego Rosjanom".

Obecnie w Czechach nie obowiązuje prawo, które zakazywałoby "przyznania obywatelstwa czeskiego Rosjanom". Trwają za to prace nad nowelizacją prawa, które proponuje zaostrzenie zasad, na których obywatel Rosji mógłby się ubiegać o czeskie obywatelstwo.

12 czerwca 2024 roku do czeskiej Izby Poselskiej (izba niższa parlamentu) trafił rządowy projekt nowelizacji ustawy dotyczącej ochrony ukraińskich uchodźców. Projekt znany jest jako Lex Ukrajina VII. Proponuje m.in. przedłużenie tymczasowej ochrony dla uchodźców z Ukrainy do 31 marca 2026 roku i wprowadzenie specjalnego pobytu długoterminowego dla tych, którzy są samowystarczalni ekonomicznie. Takie pozwolenie na pobyt byłoby wydawane na pięć lat.

Po drugim czytaniu w projekcie ustawy znalazł się zapis proponujący także inne zmiany. Chodzi o zaostrzenie warunków uzyskania czeskiego obywatelstwa przez obywateli Federacji Rosyjskiej. Zgodnie z nim obywatele Federacji Rosyjskiej będą musieli się zrzec obywatelstwa rosyjskiego, aby uzyskać obywatelstwo Czech.

"W celu ochrony bezpieczeństwa i zagranicznych interesów politycznych Republiki Czeskiej w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium Ukrainy spowodowanym inwazją Federacji Rosyjskiej, obywatelstwo Republiki Czeskiej może zostać nadane osobie fizycznej, która była obywatelem Federacji Rosyjskiej w dniu złożenia wniosku o nadanie obywatelstwa Republiki Czeskiej, pod warunkiem że przedstawi ona potwierdzenie utraty obywatelstwa Federacji Rosyjskiej" - czytamy w projekcie nowelizacji (A.1.2.; tłum. red.). Zmiana miałaby obowiązywać do czasu normalizacji stosunków z Rosją i bez wpływu na osoby, które już uzyskały obywatelstwo - zapewnia czeskie ministerstwo spraw wewnętrznych.

18 grudnia 2024 roku Izba Poselska po trzecim czytaniu zatwierdziła nowelizację ustawy. Za projektem było 99 posłów, ale 78 - przeciw. Informowały o tym czeskie media, m.in. serwisy Seznam Zprávy, Novinky.cz, Forum 24 i portal telewizji CT24, a także niektóre polskie portale, w tym Euractiv.pl.

Podkreślmy: w momencie publikacji tego artykułu prace nad nowelizacją jeszcze trwają. Teraz projekt trafi do czeskiego Senatu (izba wyższa parlamentu), który będzie miał 30 dni na jego rozpatrzenie. Jeśli Senat przyjmie ustawę lub wyrazi chęć jej nierozpatrywania, albo upłynie 30-dniowy okres na jej rozpatrzenie, ustawa zostanie skierowana do podpisu przez prezydenta. Jeśli Senat odrzuci ustawę lub przyjmie do niej poprawki, projekt wraca do izby niższej w celu rozpatrzenia. Jeśli Izba Poselska przyjmie te poprawki, ustawa trafi do podpisu prezydenta.

Twórcy poprawki już w jej treści stwierdzają, że zaostrzenie zasad przyznawania obywatelstwa czeskiego obywatelom Rosji jest podyktowane "ochroną bezpieczeństwa i zagranicznych interesów politycznych Republiki Czeskiej". "Uzyskanie obywatelstwa jest czymś wykraczającym poza standard, czymś, co nie jest uprawnieniem prawnym, ale co na przykład umożliwia dostęp do sił bezpieczeństwa lub administracji państwowej. W czasach gdy Rosja uznaje nasz kraj za wroga i prowadzi przeciwko nam wojnę hybrydową, możliwość posiadania podwójnego obywatelstwa stwarza zagrożenie dla bezpieczeństwa" - argumentował za zmianą minister spraw wewnętrznych Vít Rakušan, cytowany w komunikacie resortu.

Według ministra zmiana jest reakcją na zwiększoną liczbę wniosków o czeskie obywatelstwo, które składają Rosjanie. W latach 2019-2022 obywatele Rosji stanowili zawsze ok. 20 proc. cudzoziemców, którym nadano obywatelstwo Republiki Czeskiej. W 2023 roku odnotowano pod tym względem wzrost o około 5 procent - podaje czeski resort spraw wewnętrznych.

Krytycy zmiany argumentują, że dodatkowy wymóg zrzeczenia się obywatelstwa jest dyskryminacyjny. Może się okazać zbyt trudny, a czasami niemożliwy do spełnienia dla Rosjan chcących stać się czeskimi obywatelami. Dlaczego? Proces zrzeczenia się obywatelstwa Federacji Rosyjskiej wymagałby zgody rosyjskich władz. Jej uzyskanie mogłoby się wiązać z koniecznością powrotu do Rosji - co może być niebezpieczne i ryzykowne dla niektórych wnioskodawców, np. dla działaczy opozycyjnych czy osób, które uchylają się od obowiązkowej służby wojskowej w Rosji.

Przeciwnicy zaostrzenia przepisów zwracają też uwagę na to, że byłoby to złamaniem Europejskiej konwencji o obywatelstwie, którą Czechy podpisały w 1999 roku. Artykuł 16. konwencji stanowi: "Państwa Strony nie mogą uzależniać nabycia lub zachowania jego obywatelstwa od zrzeczenia się lub utraty innego obywatelstwa, jeżeli takie zrzeczenie się lub utrata są niemożliwe lub nie można ich żądać w rozsądny sposób" (tłum. za: sejm.gov.pl).