Kolejne kraje podejmują decyzje co do podawania obywatelom trzeciej dawki szczepionki na COVID-19. Jej przyjęcie rodzi szereg pytań - odpowiadamy na te najczęściej zadawane w publicznych i internetowych dyskusjach.
Trzecia, tak zwana przypominająca, dawka szczepionki przeciw COVID-19 będzie dostępna w Stanach Zjednoczonych od 20 września - poinformował 18 sierpnia amerykański rządowy Departament Zdrowia i Usług Społecznych. Będą ją mogły przyjąć osoby, które dostały dwie dawki preparatów firm Pfizer/BioNTech i Moderna, lecz od szczepienia musi minąć co najmniej osiem miesięcy. Zaszczepieni jednodawkowym preparatem Johnson & Johnson prawdopodobnie też będą mogli przyjąć dawkę przypominającą, lecz wobec nich nie podjęto jeszcze decyzji. Konieczność podania trzeciej dawki szczepionki przeciw COVID-19 wynika - zdaniem lekarzy - z rosnącej liczby zakażeń SARS-CoV-2 w wariancie Delta. Najpierw dostaną ją pracownicy służby zdrowia, mieszkańcy domów opieki i osoby starsze.
Stany Zjednoczone są kolejnym krajem, w którym zdecydowano w sprawie dawki przypominającej. W wielu innych trwają konsultacje z ekspertami. Możliwość podania trzeciej dawki budzi bowiem wiele pytań - poniżej, za eksperckim portalem naukowym The Conversation, odpowiadamy na te najczęstsze.
Izrael, Węgry, Niemcy, Francja, Szwecja - a Polska?
Już od 30 lipca trzecią dawkę szczepionki przeciw COVID-19 podaje się w Izraelu osobom po 60. roku życia. To reakcja na wzrost liczby zakażeń koronawirusem w ostatnich tygodniach.
Od 1 sierpnia na dawkę przypominającą można się rejestrować na Węgrzech. To pierwszy europejski kraj, który tak zdecydował. Władze zalecają ją osobom starszym, przewlekle chorym i o osłabionej odporności.
W Niemczech od września osoby szczególnie narażone na ciężki przebieg COVID-19 będą mogły otrzymać trzecią dawkę szczepionki. Będzie dostępna w domach opieki i innych instytucjach, w których przebywają osoby wymagające szczególnej opieki. W Niemczech dawka ta powinna być podana najwcześniej sześć miesięcy po zakończeniu pierwszej serii szczepień.
5 sierpnia prezydent Francji Emmanuel Macron poinformował, że możliwość otrzymania trzeciej dawki może być wprowadzona w tym kraju już we wrześniu.
Jesienią mają ruszyć szczepienia trzecią dawką w Szwecji - poinformował 3 sierpnia szwedzki Urząd Zdrowia Publicznego. Obejmą osoby z grup ryzyka.
Podawanie trzeciej dawki szczepionki na COVID-19 rozważają również władze Hiszpanii.
W Polsce decyzja jeszcze nie zapadła. Minister zdrowia Adam Niedzielski przekazał 5 sierpnia w RMF FM, że Rada Medyczna rekomenduje rozważenie podania trzeciej dawki szczepionki grupom najbardziej narażonym. "Nie ma cały czas badań, które by pokazywały przyrost skuteczności, czyli pewną wartość dodaną wynikającą ze zderzenia się z nowymi mutacjami wirusa" - mówił minister. Z kolei prof. Magdalena Marczyńska z Rady Medycznej powiedziała Polskiej Agencji Prasowej, że nie ma oficjalnego stanowiska, rekomendacji Rady Medycznej w sprawie podawania trzeciej dawki szczepionki. "Potwierdzam, że rozważane jest podawanie jej osobom z niedoborami odporności, które mogą nie odpowiedzieć na szczepienie. Nadal jednak trwają rozmowy w tej sprawie, a nie ma decyzji. Czekamy po prostu na wyniki badań. Poprosiliśmy też firmy produkujące szczepionki o informację, czy prowadzą badania nad skutecznością podawania trzeciej dawki" - powiedziała.
Sześć pytań dotyczących szczepień przypominających
W dyskusjach na temat konieczności - bądź nie - podawania trzeciej dawki szczepionki przeciw COVID-19 powtarzają się te same pytania. Odpowiedzi na nie przygotował dla portalu naukowego The Conversation dr William Petri z Uniwersytetu Wirginii, specjalista w dziedzinie mikrobiologii i chorób zakaźnych. Oto one:
1. Co to jest dawka przypominająca szczepionki przeciw COVID-19?
To dodatkowa dawka szczepionki podawana w celu utrzymania ochrony przed chorobą. Doktor William Petri podkreśla, że takie dawki są powszechnie stosowane, ponieważ odporność poszczepienna może z czasem osłabnąć. "Na przykład szczepionka przeciw grypie wymaga dawki przypominającej co roku, a szczepionka przeciw błonicy i tężcowi co 10 lat" - zauważa.
Dawka przypominająca może być taka sama jak oryginalna szczepionka. Często jest jednak modyfikowana, by zapewnić ochronę przed nowymi wariantami wirusa. Właśnie tak jest ze szczepionką przeciw grypie, która co roku zapewnia ochronę przed nowymi wariantami.
9 sierpnia Ugur Sahin, szef firmy BioNTech powiedział, że szczepionka przeciw COVID-19 firm Pfizer/BioNTech jeszcze nie musi być dostosowana do nowych wariantów koronawirusa. "Możliwe, że w ciągu najbliższych sześciu-dwunastu miesięcy pojawi się wariant, który będzie wymagał dostosowania szczepionki, ale to jeszcze nie nastąpiło" - stwierdził. "Najlepszym sposobem na poradzenie sobie z tą sytuacją jest kontynuowanie [szczepień] dawką przypominającą" - dodał.
2. Czy muszę przyjąć dawkę przypominającą?
Odpowiadając na to pytanie, doktor William Petri powołuje się na stanowisko Amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków oraz rządowej agencji Centra Kontroli i Prewencji Chorób (CDC). Obie instytucje zalecają podawanie trzeciej dawki osobom z ciężkimi zaburzeniami odporności. Natomiast w każdym kraju - jak piszemy wyżej - odpowiednie instytucje zdrowia także przygotowują swoje zalecenia, warto się z nimi na bieżąco zapoznawać.
3. Dlaczego dawki przypominające nie są jeszcze zalecane wszystkim pacjentom?
"Odporność wywołana szczepionką może nie trwać wiecznie, lecz nie jest jasne, kiedy konieczna będzie dawka przypominająca" - odpowiada dr William Petri. Zwraca jednak uwagę, że wykryto wysoki poziom komórek produkujących przeciwciała w węzłach chłonnych osób, które otrzymały szczepionkę firmy Pfizer - co najmniej 12 tygodni po jej podaniu. Źródłem długotrwałej odpowiedzi przeciwciał na koronawirusa są również komórki, które znajdują się w szpiku kostnym. "Zachęcające jest to, że wszystkie obecnie dopuszczone do obrotu szczepionki przeciwko COVID-19 wywołują silną pamięć immunologiczną przeciwko koronawirusowi" - pisze w The Conversation doktor Petri. Zauważa, że wyniki badań sugerują, iż szczepionki na COVID-19 zapewniają ochronę nawet przed nowymi szczepami koronawirusa.
4. Skąd będę wiedzieć, czy potrzebuję już szczepionki przypominającej?
Doktor William Petri wyjaśnia, że naukowcy nadal pracują nad najlepszym sposobem pomiaru siły odporności poszczepiennej. Według niego najlepiej jest mierzyć siłę odporności przeciwciał, których powstanie wywołuje podanie szczepionki. Rozpoznają one białko spike, które umożliwia koronawirusowi wnikanie i infekowanie komórek.
Optymalnym rozwiązaniem byłoby badanie krwi, które pozwoliłoby ocenić, jak bardzo pacjent jest narażony na zachorowanie. Dopóki jednak naukowcy nie opracują metody oceny takiej odporności, wskazówką są infekcje u już zaszczepionych starszych osób. "Osoby powyżej 80. roku życia wytwarzają mniej przeciwciał po szczepieniu, więc ich odporność może słabnąć szybciej niż odporność populacji ogólnej" - zauważa dr Petri. Dodaje, że osoby starsze są też najprawdopodobniej najbardziej podatne na nowe warianty wirusów.
5. Komu obecnie zaleca się przyjęcie dawki przypominającej?
Według doktora Petriego dodatkowa dawka szczepionki może być konieczna dla niektórych osób z obniżoną odpornością. "W jednym z badań 39 z 40 biorców przeszczepu nerki i jedna trzecia pacjentów dializowanych nie wytworzyła przeciwciał po szczepieniu" - pisze dr Petri. Informuje również, że w innym badaniu zidentyfikowano 20 pacjentów z chorobami reumatycznymi lub chorobami układu mięśniowo-szkieletowego przyjmujących leki tłumiące układ odpornościowy, u których również nie wykryto przeciwciał. Oba te badania przeprowadzono u tych pacjentów już po ich pełnym zaszczepieniu na COVID-19.
Obecnie CDC zaleca rozważenie przyjęcia trzeciej dawki przez:
osoby w trakcie aktywnego leczenia raka
osoby, którym przeszczepiono organy i teraz przyjmują terapię immunosupresyjną
osoby, które w ciągu ostatnich dwóch lat otrzymały przeszczep komórek macierzystych lub przyjmują terapię immunosupresyjną
osoby z umiarkowanym lub ciężkim pierwotnym niedoborem odporności
osoby z zaawansowanym lub nieleczonym zakażeniem wirusem HIV
osoby przyjmujące duże dawki kortykosteroidów i innych leków immunosupresyjnych.
6. Czy powinno się przyjąć trzecią dawkę tej samej szczepionki, którą dostało się wcześniej?
Prawdopodobnie nie będzie takiego zalecenia. "Szczepionki mRNA, takie jak Pfizer i Moderna, mogą być mieszane ze szczepionkami opartymi na adenowirusach, takimi jak AstraZeneca, z porównywalnym skutkiem" - informuje doktor Petri.
Autor: Krzysztof Jabłonowski / Źródło: Konkret24, The Conversation; Zdjęcie: Shutterstock
Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock