"Gazeta Wyborcza" ujawniła, że prezes PiS Jarosław Kaczyński prowadził biznesowe rozmowy w celu wybudowania biurowca w centrum Warszawy. Opozycja krytykuje i składa doniesienia do prokuratury. Sprawdzamy, co wolno posłom, czy partie mogą prowadzić działalność gospodarczą i czy prywatne spółki mogą je finansować.
Pod koniec stycznia 2019 roku "Gazeta Wyborcza" ujawniła nagrania z biznesowych rozmów Jarosława Kaczyńskiego z austriackim biznesmenem Geraldem Birgfellnerem. Według dziennikarzy Birgfellner dostał od spółki Srebrna pełnomocnictwo, by mógł podejmować działania w sprawie budowy biurowca. Austriak miał prowadzić budowę przez dwie, specjalne do tego utworzone spółki. Jak ustalili dziennikarze, Kaczyński spotkał się z nim w siedzibie PiS 19 razy.
Rozmawiali o inwestycji przy ul. Srebrnej. Jak informuje "GW", Kaczyński uczestniczył w podejmowaniu najważniejszych decyzji dotyczących tej budowy, a budowa miała być sfinansowana z kredytu udzielonego przez bank Pekao S.A. w wysokości do 300 milionów euro, czyli około 1,3 miliarda złotych.
Jarosław Kaczyński a spółka Srebrna
Jarosław Kaczyński od 1991 roku jest posłem (z przerwą w latach 1993-1997). Od 18 stycznia 2003 roku jest prezesem partii Prawo i Sprawiedliwość, która została zarejestrowana w sądzie 13 czerwca 2001 roku.
Pół roku po powstaniu PiS - 6 grudnia 2001 roku - powstała powiązana z nią spółka Srebrna, która zajmuje się głównie wynajmem i zarządzaniem nieruchomościami. Należą do niej dwa budynki w Warszawie - w Alejach Jerozolimskich 125/127 (m.in. siedziba Prawa i Sprawiedliwości) i przy ul. Srebrnej 16.
Od 2014 roku spółka czyni starania, żeby postawić przy ul. Srebrnej budynek o maksymalnej wysokości 138 metrów. W listopadzie 2018 roku nie dostała zgody Ratusza na warunki zabudowy (występuje się o nie, gdy nie ma na danym terenie planu zagospodarowania przestrzennego) z uwagi na tzw. "brak dobrego sąsiedztwa". Spółka się odwołała. Czeka na rozstrzygnięcie sprawy w Samorządowym Kolegium Odwoławczym.
Jak wynika z podjętej przez stołecznych urzędników decyzji, właścicielem działki jest skarb państwa. Spółka Srebrna jest użytkownikiem wieczystym.
Właścicielem większościowym Srebrnej jest fundacja Instytut im. Lecha Kaczyńskiego. Z danych opublikowanych przez posła Krzysztofa Brejzę wynika, że fundacja ma w spółce ponad 99 procent udziałów o łącznej wartości 11,7 mln zł.
Według portalu rejestr.io, udostępniającego dane z KRS, od 1997 roku Kaczyński jest członkiem rady fundacji "Nowe Państwo", która po katastrofie smoleńskiej zmieniła nazwę na Instytut im. Lecha Kaczyńskiego. Jarosław Kaczyński nigdy nie pełnił żadnej funkcji we władzach Srebrnej. Nie był ani w jej zarządzie, ani w radzie nadzorczej. Zarówno siedziba tej spółki, jak i siedziba Instytutu mieszczą się w tym samym budynku - przy ul. Srebrnej 16.
Instytut ma zapisane w celach statutowych rozwijanie świadomości politycznej Polaków, a także "działanie na rzecz rozwoju demokracji, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju wolnego obiegu myśli, wymiany opinii w społeczeństwie, instytucji działających na rzecz praw i wolności obywatelskich, w tym szczególnie wolności słowa".
Instytut nie prowadzi działalności gospodarczej.
Krytyka opozycji
Ujawnione przez "GW" informacje wzburzyły posłów opozycji, która złożyła trzy zawiadomienia do prokuratury w tej sprawie. Parlamentarzyści Koalicji Obywatelskiej dopytywali w jakiej roli prowadził biznesowe rozmowy prezes PiS. Zarzucali, że poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej. Ich zdaniem Jarosław Kaczyński dążył do budowy biurowca, aby ułatwić finansowanie swojej partii, ponieważ inwestycja ma przynosić kilkadziesiąt milionów złotych zysku rocznie.
Czy poseł może prowadzić działalność gospodarczą?
- Z nagrań, które zostały ujawnione jednoznacznie wynika, że to Jarosław Kaczyński, który nie ma żadnych formalnych pełnomocnictw ani w spółce Srebrna, ani w żadnej innej spółce, prowadzi działalność gospodarczą - mówił w Sejmie podczas konferencji prasowej Adam Szłapka z Nowoczesnej.
- Dla mnie w tej sprawie Jarosław Kaczyński jest wyłącznie biznesmenem - oceniał z kolei w środowej "Kropce nad i" Roman Giertych, jeden z pełnomocników austriackiego biznesmena. - Tego zlecenia dokonał Jarosław Kaczyński nie jako prezes partii, nie jako poseł, nie jako były premier, tylko jako osoba, która faktycznie dzierżyła władzę w spółce Srebrna i zarządzała olbrzymim majątkiem tej spółki. Dla mnie jest to rozmowa pomiędzy dwoma biznesmenami, którzy mają konflikt o wynagrodzenie jednego z nich - podkreślił.
Zgodnie z ustawą o wykonywaniu mandatu posła i senatora, parlamentarzyści mogą prowadzić działalność gospodarczą, ale muszą o tym poinformować w oświadczeniu majątkowym i zgłosić ten fakt marszałkowi Sejmu bądź Senatu.
- Ustawodawca bardzo wyraźnie zaznaczył, czego poseł bądź senator kategorycznie nie może robić. Nie może prowadzić działalności z wykorzystaniem mienia skarbu państwa bądź mienia komunalnego nawet ze zgodą marszałka Sejmu (lub Senatu - red.) - mówił na antenie TVN24 Zbigniew Roman, adwokat.
- W tym przepisie chodziło o to, żeby parlamentarzyści nie wykorzystywali swojej pozycji i nie korzystali z mienia państwowego bądź komunalnego - wyjaśnia prof. Krzysztof Grajewski z Uniwersytetu Gdańskiego.
Zarówno Roman, jak i Grajewski podkreślają, że posłowie i senatorowie mają swobodę prowadzenia działalności gospodarczej bądź pracy zarobkowej, jeśli nie odbywa się ona z wykorzystaniem tego mienia. Zaznaczają jednak, że musi to być zgłoszone do marszałka Sejmu lub Senatu. - On musi o tym wiedzieć, bo to wpływa na uposażenie, które wtedy jest zmniejszane - zaznacza.
Zbigniew Roman podkreślił, że w artykule 107 Konstytucji jest wskazanie, że poseł nie może osiągać korzyści z majątku skarbu państwa lub komunalnego. Sankcją za to może być nawet odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu.
W przypadku spółki Srebrna nie ma miejsca działalność z wykorzystaniem mienia skarbu państwa bądź komunalnego.
1. Posłowie i senatorowie nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia państwowego lub komunalnego, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności. (...) 5. Naruszenie przez posła lub senatora przepisów ust. 1-3 powoduje odpowiedzialność regulaminową. art. 34 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora
Jeśli parlamentarzysta zgłasza marszałkowi Sejmu bądź Senatu fakt prowadzenia działalności gospodarczej, wówczas jego uposażenie jest proporcjonalnie pomniejszane. Jeśli parlamentarzysta podejmie decyzję o rezygnacji z pracy, wtedy staje się tzw. posłem zawodowym i pobiera dietę oraz uposażenie w pełnej wysokości.
Jarosław Kaczyński jest posłem zawodowym. Według ostatniego złożonego przez niego oświadczenia majątkowego w 2017 roku otrzymał uposażenie w wysokości 118 914,6 zł, dietę - 30 062,4 zł oraz emeryturę z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w wysokości 77 323,77 zł. W rubryce "prowadzę działalność' wpisał "nie dotyczy".
Czy poseł może prowadzić rozmowy biznesowe w imieniu fundacji bądź spółki?
Krzysztof Brejza (PO-KO) pytał pod koniec stycznia w "Faktach po Faktach: "jako kto Jarosław Kaczyński podejmuje decyzje w sprawie tej inwestycji?". - Kim on jest? Deweloperem? Posłem? Prezesem partii? Jako kto on rozmawia? Jako ktoś, kto kilkunastokrotnie prowadzi inwestycje spółki, w której władzach nie zasiada? - dociekał.
"GW" poinformowała, że 2 lutego 2018 bliska współpracownica prezesa PiS, Barbara Skrzypek, znana jako "pani Basia", która wraz z synem ma niewielkie udziały w Srebrnej, podpisała Kaczyńskiemu pełnomocnictwo, by ten "reprezentował ją na nadzwyczajnym zgromadzeniu wspólników spółki".
Zgromadzenie wspólników zgodziło się na powołanie spółki do przeprowadzenia inwestycji, której prezesem został Birgfellner. Pozwoliło też na "zaciągnięcie przez spółkę finansowania dłużnego do maksymalnej kwoty 300 milionów euro na realizację przedsięwzięcia".
- Nie widzę w tym nic złego. Kwestią do zbadania może być jedynie, czy pełnomocnik przekroczył zakres pełnomocnictwa i czy zgromadzenie wspólników miało prawo do podjęcia takich decyzji - stwierdza prof. Grajewski.
Zdaniem Zbigniewa Romana z doniesień medialnych nie wynika kogo tak naprawdę w rozmowach reprezentował Jarosław Kaczyński, w czyim imieniu występował. Na pytanie, czy członek rady nadzorczej fundacji po otrzymaniu odpowiedniego pełnomocnictwa może reprezentować jej zarząd odpowiada, że jest to sytuacja nietypowa. - Można tu mówić o pewnej niezręczności, natomiast przepisy wyraźnie nie zabraniają tego typu aktywności, choć wymiar polityczny i moralny może być zupełnie inny - podkreśla.
- Dla mnie to jest nieformalna, dziwna struktura, nie mająca żadnego umocowania - ocenia z kolei prof. Grajewski. - To jest kwestia do zbadania jeśli chodzi o kodeks karny - mówi i dodaje, że jeżeli w rozmowach między dwoma spółkami uczestniczy osoba, "która z nimi nie ma nic wspólnego, a jest parlamentarzystą i to nie zwykłym parlamentarzystą, to mnie to dziwi".
Dodaje, że trzeba także rozważyć, czy nie doszło do złamania kodeksu spółek handlowych. - Jeżeli ktoś nie będąc we władzach spółki prowadzi w jej imieniu rozmowy, to trzeba zbadać, czy nie działa na szkodę tejże spółki - wyjaśnia.
Czy partia może prowadzić działalność gospodarczą?
- Ustawa o partiach politycznych w artykule 24 wyraźnie wskazuje, że pod żadnym pozorem partia nie może prowadzić działalności gospodarczej - mówi Roman. Dodaje, że działalność gospodarcza w tej ustawie jest definiowana w oparciu o ustawę o przedsiębiorcach i opiera się na czterech rozpatrywanych łącznie aspektach:
Art. 3. Działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły. art. 3 ustawy prawo przedsiębiorców
Jeśli choćby jeden nie jest zachowany, nie można mówić, że poseł bądź partia prowadzi działalność. Według oświadczenia majątkowego Jarosława Kaczyńskiego oraz sprawozdań Instytutu, osoby zasiadające w jego władzach swoje funkcje pełnią społecznie, a więc nie prowadzą działalności zarobkowej.
Zgodnie z art. 35 i 35a ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora do oświadczeń majątkowych wpisuje się zasiadanie we władzach spółek i fundacji, nawet jeśli nie dostaje się za to wynagrodzenia.
Prezes PiS jest w radzie fundacji Instytutu im. Lecha Kaczyńskiego i podał tę informację zarówno w swoim oświadczeniu majątkowym, jak i rejestrze korzyści.
Jeśli prezes PiS zasiadałby we władzach spółki Srebrna, której dotyczyły rozmowy ujawnione przez dziennikarzy "GW", byłby również zobligowany do ujawnienia tego w tych dokumentach.
Czy spółka może finansować partie polityczne?
Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami, źródła finansowania partii politycznych są ograniczone.
1. Majątek partii politycznej powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, z dochodów z majątku oraz z określonych ustawami dotacji i subwencji. 2. Majątek partii politycznej może być przeznaczony tylko na cele statutowe lub charytatywne. 3. Partia polityczna nie może prowadzić działalności gospodarczej. art. 24 ustawy o partiach politycznych
- W ustawie o partiach politycznych jest wskazane z czego partie mogą się utrzymywać, czyli ze składek, dotacji, subwencji - stwierdza Zbigniew Roman. Podkreśla, że w ujawnionych przez "GW" nagraniach nie ma żadnej informacji, żeby pieniądze ze spółki Srebrna były przekazywane na finansowanie partii politycznych. Jeśli sytuacja taka miałaby miejsce, byłoby to niezgodne z polskim prawem.
- Natomiast trudno mówić o łamaniu prawa, dlatego, że fundacja jaką jest Instytut Lecha Kaczyńskiego przekazywała pieniądze na swoją statutową działalność, a przepisy pozwalają, żeby miała udziały w przynoszącej dochód spółce - stwierdza.
Czy osoby zatrudnione w partii bądź jej radni mogą być we władzach spółek?
Radny Prawa i Sprawiedliwości Jacek Cieślikowski jest członkiem zarządu Srebrnej. Zasiada tam również Barbara Skrzypek, szefowa biura prezesa Kaczyńskiego, zatem może być zatrudniona przez partię.
Mecenas Roman nie widzi ani w jednym przypadku, ani w drugim złamania przepisów. - Radni mogą zasiadać we władzach spółek. Pracownicy partii również - stwierdza krótko w rozmowie z Konkret24.
Autor: Jan Kunert / Źródło: Konkret24; TVN24