Zdaniem byłego wiceministra obrony Romualda Szeremietiewa - i nie tylko - Winston Churchill miał stwierdzić, że "Niemcy powinno się bombardować co 50 lat, profilaktycznie, bez podania przyczyn". Lecz zdaniem historyków premier Wielkiej Brytanii tak nie powiedział i cytat został zmyślony.
Winston Churchill, nieżyjący od ponad 57 lat premier Wielkiej Brytanii, należy do najczęściej cytowanych osób na świecie. Jedna z przypisywanych mu wypowiedzi o bombardowaniu Niemiec jest ostatnio znowu popularna wśród polskich internautów. 21 czerwca na Twitterze opublikował ją Romuald Szeremietiew, były wiceminister obrony narodowej. "Niemcy powinno się bombardować co 50 lat, profilaktycznie, bez podania przyczyn.' Winston Churchill" - czytamy w tweecie. Polubiło go 1,1 tys. użytkowników, podało dalej ponad 220.
fałsz
Tego samego dnia cytat ten pojawił się również w poście na facebookowej stronie Szeremietiewa. Na wpis zareagowało ponad 250 użytkowników, stu go udostępniło.
Jak sprawdziliśmy, owe rzekome słowa Winstona Churchilla o bombardowaniu Niemiec krążyły w polskich mediach społecznościowych już wcześniej. Użytkownicy Twittera podawali je od co najmniej 2016 roku. Na Facebooku pierwsze posty z tym rzekomym cytatem pojawiły się 2018 roku.
Jednak brak dowodów na jego autentyczność. Historycy, z którymi kontaktowała się redakcja Konkret24, stwierdzili, że Churchill nigdy nie wypowiedział takich słów, a cytat został zmyślony.
Prokuratura sprawdza autentyczność cytatu po wypowiedzi radnego PiS
Najbardziej znanym przykładem użycia rzekomego cytatu Churchilla w Polsce jest wypowiedź radnego Prawa i Sprawiedliwości z Radomia Dariusza Wójcika. W 2020 roku, zaproszony do lokalnej rozgłośni Radio Rekord, komentując zasadę "pieniądze za praworządność", powiedział: "Ja zgadam się z tym, co kiedyś powiedział Churchill, że Niemcy powinno się bombardować co pięćdziesiąt lat bez podania przyczyny".
W listopadzie 2020 roku doniesienie do prokuratury w sprawie wypowiedzi radomskiego radnego złożył prezes Ośrodka Monitorowania Zachowań Rasistowskich i Ksenofobicznych (OMZRiK) Konrad Dulkowski. Jego zdaniem wypowiedź Wójcika nawoływała do nienawiści wobec narodu niemieckiego i do popełnienia przestępstwa.
W styczniu 2021 roku Prokuratura Okręgowa w Radomiu odmówiła wszczęcia śledztwa. We wrześniu, po zażaleniu OMZRiK, Sąd Okręgowy uchylił decyzję prokuratury, stwierdzając, że postępowanie wymaga uzupełnienia. "Zadaniem prokuratury będzie odnalezienie źródła historycznego tej wypowiedzi. Będziemy ustalać, czy faktycznie kiedyś taka wypowiedź Churchilla była gdzieś zawarta, czy może jest to jednak stwierdzenie autorstwa radnego Wójcika" – powiedziała rzeczniczka prasowa Prokuratury Okręgowej w Radomiu Agnieszka Borkowska (za: Onet.pl, PAP).
Śledztwo nadal jest w toku - Borkowska poinformowała Konkret24 24 czerwca. "Nie uzyskano jeszcze opinii biegłego historyka i językoznawcy w zakresie ustalenia autentyczność i źródła cytatu" - wyjaśniła.
Brak źródła rzekomego cytatu. "Winston Churchill nigdy nie wygłosił takiego twierdzenia"
Richard M. Langworth, amerykański pisarz i autor książek o Churchillu, umieścił anglojęzyczną wersję zdania o bombardowaniu Niemiec na swojej liście fałszywych cytatów błędnie przypisywanych premierowi Wielkiej Brytanii. Powodem trafienia na tę listę był brak wiarygodnego źródła. Konkret24 też nie dotarł do historycznych źródeł, które by potwierdzały prawdziwość tej wypowiedzi Churchilla.
O autentyczność cytatu zapytaliśmy m.in. Międzynarodowe Stowarzyszenie Churchilla (The International Churchill Society, ICS), które bada życie i twórczość tego brytyjskiego polityka. "Winston Churchill nigdy nie wygłosił takiego twierdzenia" - stwierdził profesor David Freeman, dyrektor publikacji w ICS i wykładowca historii na Uniwersytecie Stanu Kalifornia. "Przedstawione tu przekonanie jest całkowicie niezgodne z jego [polityka] charakterem. Churchill wielokrotnie podkreślał znaczenie wielkoduszności. W 1935 roku powiedział: 'Nie żywię urazy, nie mam uprzedzeń do narodu niemieckiego'. Po drugiej wojnie światowej, w 1948 roku, powiedział: 'Mam nadzieję, że wolna, liberalna cywilizacja i demokratyczne procesy instytucjonalne pozwolą Europie wygrać duszę Niemiec'" - wyjaśnia prof. Freeman w odpowiedzi dla Konkret24.
"Te słowa o bombardowaniu Niemiec rzekomo wypowiedziane przez Churchilla są zmyśleniem. Nikt do tej pory nie znalazł ich źródła w jego przemówieniach, artykułach, książkach itp." - to z kolei odpowiedź na nasze pytanie od prof. Jacka Tebinki, historyka, kierownika Zakładu Historii Najnowszej i Myśli Politycznej XIX i XX wieku na Uniwersytecie Gdańskim. Do jego naukowych zainteresowań należą stosunki brytyjsko-polskie w XX wieku.
Z pytaniem o autentyczność rzekomego cytatu byłego brytyjskiego premiera zwróciliśmy się też do londyńskiego Churchill Museum - jeszcze nie otrzymaliśmy odpowiedzi.
Przestrzegaliśmy już w Konkret24, że nie wszystkie popularne w sieci cytaty przypisywane znanym osobom są prawdziwe. Weryfikowaliśmy np. słowa błędnie przypisywane pisarce J.K. Rowling czy George'owi Orwellowi.
Autor: Gabriela Sieczkowska / Źródło: Konkret24; zdjęcie: Horace Abrahams/Keystone/Getty Images
Źródło zdjęcia głównego: Horace Abrahams/Keystone/Getty Images