Kiedy 14 lipca Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał komunikat o postanowieniu wiceprezesa TSUE na temat Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego, napisał w nim, że "Polska zostaje zobowiązana do natychmiastowego zawieszenia stosowania przepisów krajowych odnoszących się w szczególności do uprawnień" tej izby. Tego samego dnia polski Trybunał Konstytucyjny orzekł, że wykonywanie środków tymczasowych TSUE, które dotyczą funkcjonowania sądownictwa w Polsce, jest niezgodne z konstytucją. 15 lipca zapadł wyrok TSUE: uznał on system odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów w Polsce za niezgodny z prawem Unii Europejskiej.
Te wydarzenia wywołały dyskusję na temat relacji między prawem polskim a unijnym i o podstawach funkcjonowania suwerennej Polski w Unii Europejskiej. Część komentujących zaczęła mówić o możliwym polexicie. Dyskusja toczyła się także w mediach społecznościowych - w jedną z polemik z internautami na Twitterze wdała się Krystyna Pawłowicz, sędzia Trybunału Konstytucyjnego. Poszło o Traktat Lizboński.
Pawłowicz: Lech Kaczyński nie podpisał Traktatu Lizbońskiego
Gdy 14 lipca Krystyna Pawłowicz zapowiedziała rozprawę przed TK (miała się odbyć wówczas za dwie godziny), jeden z internautów zapytał ją: "Kto podpisywał traktaty? Chyba Lech Kaczyński?". "Nawet na pewno nie Kaczyński" - odpisała szybko Pawłowicz. I dodała: "Na pewno D.Tusk,R.Sikorski i D.Hubner Proszę zajrzeć do dokumentu czyje tam są podpisy... Wyguglać traktat z Lizbony...Zajrzeć,czyje tam podpisy widnieją i nam tu pokazać zrzut..." (pisownia wszystkich postów oryginalna).
Dwa dni później o to samo zapytał inny internauta. "Pani profesor, dlaczego Ś.P. Prezydent Lech Kaczyński podpisał traktat lizboński?". Odpowiedź była niemal taka sama: "Traktat z Lizbony podpisali D.Tusk i R.Sikorski,zajrzyj do dokumentu i nie kłam" - napisała 17 lipca Pawłowicz.
Jednak internauci polemizowali z nią, przesyłając informacje z Wikipedii, linki do artykułów z różnych portali, zdjęcia i materiały wideo, na których widać prezydenta Lecha Kaczyńskiego składającego podpis.
Pawłowicz odpisywała, że traktaty podpisywali Donald Tusk, Radosław Sikorski i Danuta Huebner. Podkreślała, że Lech Kaczyński jedynie ratyfikował Traktat Lizboński jako dokument i to "jako jeden z ostatnich w Europie". Jej zdaniem robił wszystko, by go w wersji "podsuniętej i przez nich przyjętej" (przez Tuska i Sikorskiego) nie było. Stwierdziła, że prezydent Kaczyński nie chciał ratyfikacji, ociągał się i był zmuszony do niej między innymi przez Sejm. Zapewniała, że politycy PO mogli nie podpisać Traktatu Lizbońskiego i że to oni biorą za niego odpowiedzialność. Internautów odsyłała do tekstu źródłowego, by sprawdzili znajdujące się tam podpisy.
"To Pani twierdzi, że Traktatu Lizbońskiego nie podpisał Lech Kaczyński. Jeśli faktycznie tak było, proszę pokazać kopię"; "Sędzia TK nie wie, co mówi Konstytucja i ratyfikacji umów międzynarodowych"; "Niby nie podpisał, a jednak podpisał. Ale niespodziewana niespodzianka"; "Nie rozumiem? Profesor prawa i nie wie (udaje?), jaka była procedura legislacyjna TL?", "Oj, nie kłam Krystyna, nie kłam, bo do piekła pójdziesz" - odpowiadali internauci.
17 lipca do jednego z wpisów Pawłowicz odniósł się europoseł Platformy Obywatelskiej Radosław Sikorski, szef Ministerstwa Spraw Zagranicznych w koalicji PO-PSL. Zwrócił uwagę, że on i Donald Tusk podpisali dokument "w obecności prezydenta Lecha Kaczyńskiego, który później, za zgodą Sejmu i Senatu, uroczyście Traktat Lizboński ratyfikował".
Wyjaśniamy, o co w tym wszystkim chodzi.
Znaczenie Traktatu Lizbońskiego
Na mocy Traktatu Lizbońskiego Unia Europejska została przekształcona w jednolitą organizację międzynarodową; ujednolicono też proces decyzyjny w Unii, źródła prawa oraz sprecyzowane kompetencje UE i państw członkowskich.
Unia Europejska potrzebowała dokumentu, który pozwoliłby na dobre funkcjonowanie instytucji po rozszerzeniu w 2004 roku o 10 nowych państw. Prace nad traktatem i negocjacje ruszyły zaraz po ich przyjęciu, a w pierwszym półroczu 2007 roku - w czasie niemieckiego przewodnictwa - nabrały tempa. W czerwcu 2007 roku doszło do porozumienia państw unijnych w sprawie przygotowania traktatu reformującego do końca roku. Politykom zależało, by proces ratyfikacji dokumentu zakończył się tak, by mógł on wejść w życie jeszcze przed wyborami do Parlamentu Europejskiego w czerwcu 2009 roku.
Te zamierzenia udały się częściowo. W październiku 2007 roku ustalono ostateczny kształt traktatu, podpisano go jeszcze przed końcem 2007 roku, ale procesu ratyfikacji nie zakończono przed wyborami do PE.
Podpisy Tuska i Sikorskiego na dokumencie
13 grudnia 2007 roku przedstawiciele 27 państw członkowskich Unii Europejskiej podpisali Traktat Lizboński. W imieniu Polski po dokumentem podpisali się premier Donald Tusk i minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski. Te podpisy i podpisy innych polityków można zobaczyć w dzienniku urzędowym Unii Europejskiej.
Podczas uroczystości był obecny prezydent Polski Lech Kaczyński. Po jej zakończeniu ocenił, że Traktat Lizboński jest dla Polski dużo korzystniejszy "niż to, co było na wstępie". Po czym stwierdził: "I to jest nasz podstawowy sukces. Z tego powodu to jest dla nas wielki dzień".
Ratyfikacja prezydenta Lecha Kaczyńskiego
Artykuł 90 Konstytucji mówi o koniecznej ratyfikacji umowy międzynarodowej (a taką umową jest Traktat Lizboński) w przypadku, gdy Polska chce na jej mocy przekazać międzynarodowej organizacji kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Aktu ratyfikacji dokonuje prezydent. - Prezydent potwierdza w ten sposób, że jego kraj będzie stosował daną umowę międzynarodową. Bez tego akt by nie obowiązywał - wyjaśnia dr hab. Joanna Juchniewicz, konstytucjonalistka z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
1 kwietnia 2008 roku Sejm przyjął więc specjalną ustawę, która do ratyfikacji Traktatu Lizbońskiego upoważniała prezydenta. Następnego dnia przyjął ją Senat. 384 posłów było za, 56 przeciw, 12 się wstrzymało. 9 kwietnia 2008 roku podpisał ją prezydent Lech Kaczyński.
Natomiast 10 października 2009 roku prezydent złożył podpis pod aktem ratyfikacji Traktatu Lizbońskiego. Skan dokumentu opublikowała Kancelaria Prezydenta. Obok jest podpis premiera Donalda Tuska.
- W nomenklaturze prawniczej mówi się, że prezydent Kaczyński nie tyle podpisał traktat, co dokonał jego ratyfikacji poprzez złożenie podpisu na dokumencie ratyfikacji w trybie artykułu 90 Konstytucji RP - wyjaśnia Konkret24 dr hab. Robert Grzeszczak, profesor w Katedrze Prawa Europejskiego Uniwersytetu Warszawskiego, ekspert Team Europe (zespół specjalistów informujących o funkcjonowaniu i politykach UE). Dlatego zapewne Krystyna Pawłowicz twierdzi, że Lech Kaczyński traktatu nie podpisał.
"Pajęczyna zobowiązań"; "akt ratyfikacji ważniejszy od podpisu"
By Traktat Lizboński zaczął obowiązywać, konieczna była ratyfikacja we wszystkich państwach. Początkowo Lech Kaczyński nie chciał tego robić, ponieważ dokumentowi w referendum sprzeciwili się Irlandczycy. Polskiego prezydenta do ratyfikacji namawiali politycy ówczesnej koalicji rządowej. Ostatecznie, gdy w drugim referendum Irlandczycy opowiedzieli się "za", Lech Kaczyński ratyfikował Traktat Lizboński. Zrobił to jako jeden z ostatnich przywódców państw w Europie (po nas były tylko Irlandia i Czechy).
W uroczystościach w Pałacu Prezydenckim wzięli wówczas udział przewodniczący Komisji Europejskiej Jose Manuel Barroso, szef Parlamentu Europejskiego Jerzy Buzek, premier Szwecji (wtedy przewodniczyła UE) Fredrik Reinfeld i premier Donald Tusk. "Jestem głęboko przekonany, że i ten kolejny, wielki eksperyment się uda, że w ramach współpracy suwerennych państw będzie osiągać coraz lepsze rezultaty. W interesie poszczególnych narodów, w interesie Europy jako całości, w interesie świata" - powiedział Lech Kaczyński przed złożeniem podpisu pod aktem ratyfikacji.
Podsumowując uroczystość, prezydent zastrzegł, że nie można zapominać o tych, którzy mają wątpliwości i że trzeba ich przekonywać. "Ja mam nadzieję, że to nie przede wszystkim my w Polsce, ale Europa ich przekona, że Unia Europejska ich przekona, że dalsze rozwiązania, które pociąga za sobą Traktat Lizboński, to nie są rozwiązania, które komukolwiek odbierają podmiotowość" - powiedział.
Traktat Lizboński wszedł w życie 1 grudnia 2009 roku. W listopadzie 2010 roku o tym, że jest zgodny z polską Konstytucją, orzekł polski Trybunał Konstytucyjny. Wcześniej wniosek do TK złożyła grupa posłów i senatorów Prawa i Sprawiedliwości.
- Nie można różnicować znaczenia podpisów złożonych przez Tuska i Sikorskiego, a przez prezydenta Kaczyńskiego, co zrobiła Krystyna Pawłowicz. Ratyfikacja takiego dokumentu jak umowa międzynarodowa jest skomplikowanym procesem. To pajęczyna zobowiązań - komentuje dla Konkret24 dr hab. Robert Grzeszczak.
Zdaniem dr. hab. Joanny Juchniewicz akt ratyfikacji jest nawet ważniejszy od podpisu. - Taki podpisany tylko dokument mógłby leżeć latami i nic by się nie działo - zauważa.
Podpis Huebner? Nie pod Traktatem Lizbońskim
Natomiast traktat z podpisem Danuty Huebner, o którym wspomniała na Twitterze Krystyna Pawłowicz, to Traktat Ateński będący podstawą prawną przyłączenia (akcesji) 10 krajów Europy Środkowej i Południowej do Unii Europejskiej, w tym Polski. Został podpisany 16 kwietnia 2003 roku.
Na czele delegacji polskiej stał ówczesny premier Leszek Miller, któremu towarzyszył minister spraw zagranicznych Włodzimierz Cimoszewicz. To oni podpisali w imieniu Polski traktat akcesyjny. Podpis złożyła pod nim także Danuta Huebner, obecnie europosłanka Platformy Obywatelskiej, wówczas minister ds. europejskich.
