Co dla maturzystów może oznaczać niezebranie się rady pedagogicznej?

W poniedziałkowym wywiadzie w Gościu Radia Zet, szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Michał Dworczyk mówił m.in. o sytuacji uczniów chcących podejść w tym roku do matury. Na pytanie "czy możliwe jest dopuszczenie do matur uczniów, którzy nie zostaną sklasyfikowani. Czy rząd rozważa jakąś abolicję dla tegorocznych maturzystów?", minister odpowiedział, że "takiej możliwości zgodnie z obowiązującymi przepisami nie ma".

Obawy związane z możliwością niesklasyfikowania uczniów ostatnich klas zaczęły się pojawiać w obliczu przedłużającej się niemożności dojścia do porozumienia rządzących z nauczycielami, reprezentowanymi przez Związek Nauczycielstwa Polskiego i Forum Związków Zawodowych. Część strajkujących szkół i nauczycieli już zapowiedziała, że nie odstąpi od strajku, a to oznacza, że i nie dokona klasyfikacji uczniów.

"Postanawiamy nie przerywać ani nie zawieszać strajku, dopóki nasze oczekiwania nie zostaną przyjęte przez władzę" mówił "Faktom" TVN 11 kwietnia Piotr Krajewski z LXIV Liceum Ogólnokształcącego w Warszawie. Na pytanie o to, co w praktyce oznacza dla maturzystów, odpowiedział, że "jak my strajkujemy, to te rady (pedagogiczne - red.) się nie odbędą". Potwierdziła to dyrektor szkoły Beata Zdanowicz. - Według obowiązujących przepisów oznacza to, że maturzyści będą niesklasyfikowani, niedopuszczeni do matury - stwierdziła. To samo mówili nauczyciele w różnych szkołach w całej Polsce.

Rady pedagogiczne, klasyfikujące uczniów, powinny zebrać się w okresie, który pozwoli na zakończenie roku szkolnego dla maturzystów 26 kwietnia. Matury zacząć się powinny 6 maja.

Kuratorium Oświaty w Warszawie poinformowało Konkret24, że monitoruje sytuację, wyjaśnia wszystkie zgłaszane przypadki. W wielu szkołach rady takie miały się już odbyć, w wielu są zaplanowane.

Ustawa o systemie oświaty nie pozostawia zbyt wielkiego pola do interpretacji w tej kwestii. W słowniczku pojęć od razu zaznacza, że przez "egzamin maturalny" należy rozumieć:

"egzamin przeprowadzany dla absolwentów posiadających wykształcenie średnie lub wykształcenie średnie branżowe, umożliwiający uzyskanie świadectwa dojrzałości".

Również i cały rozdział 3b, zawierający regulacje dotyczące egzaminu ósmoklasisty i maturalnego, i potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie, nie wyłamuje się z tej logiki. Każdorazowo, jako o osobie podchodzącej do egzaminu maturalnego, mówi o "absolwencie".

A jakie wymagania stawia ta sama ustawa, by dana osoba mogła ową szkołę skończyć? W interesującym obszarze odpowiedni przepis mówi, że uczeń kończy szkołę, gdy

"w wyniku klasyfikacji końcowej otrzymał ze wszystkich obowiązkowych zajęć edukacyjnych oraz zajęć z języka mniejszości narodowej, mniejszości etnicznej lub języka regionalnego pozytywne końcowe oceny klasyfikacyjne (...)".

Zatem uczeń np. liceum ogólnokształcącego, nie tylko musi mieć pozytywne oceny z obowiązkowych przedmiotów, ale i musi je otrzymać "w wyniku klasyfikacji końcowej".

By dojść do samej klasyfikacji, ta sama ustawa rozwija najpierw krok po kroku pojęcie "oceniania wewnątrzszkolnego". Obejmuje ono m.in. ustalanie właśnie "rocznych ocen klasyfikacyjnych". Robią to nauczyciele odpowiedzialni za dany przedmiot. Uczeń takie oceny klasyfikujące, zarówno roczne, jak i końcowe, otrzymuje w wyniku klasyfikacji rocznej i końcowej, której zgodnie z ustawowymi terminami podlega.

Roczna klasyfikacja polega w myśl ustawy na podsumowaniu osiągnięć edukacyjnych ucznia z zajęć edukacyjnych i zachowania ucznia w danym roku szkolnym oraz ustaleniu rocznych ocen klasyfikacyjnych z tych zajęć.

Natomiast na klasyfikację końcową składają się roczne oceny klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych, ustalone odpowiednio w klasie programowo najwyższej, oraz roczne oceny klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych, których realizacja zakończyła się odpowiednio w klasach programowo niższych. Innymi słowy, jeżeli przykładowo ostatnie zajęcia z biologii odbyły się w drugiej klasie liceum, to ocena roczna, jaką dany uczeń dostał w tej ostatniej klasie, będzie składową klasyfikacji końcowej na koniec liceum w ogóle. Oczywiście samej klasyfikacji końcowej dokonuje się w klasie programowo najwyższej.

Jednak to nie pojedynczy, ustalający oceny nauczyciele uchwalają wyniki klasyfikacji rocznej, a zatem i końcowej.

Przepisy prawa oświatowego są w tej kwestii jasne. Art. 44g. ustęp pierwszy ustawy o systemie oświaty mówi o tym, że "przed rocznym klasyfikacyjnym zebraniem rady pedagogicznej nauczyciele prowadzący poszczególne zajęcia edukacyjne (...) informują ucznia i jego rodziców o przewidywanych dla niego rocznych ocenach klasyfikacyjnych z zajęć edukacyjnych (...) w terminie i formie określonych w statucie szkoły" (pogrubienie autora),

natomiast art. 70 ustawy prawo oświatowe wskazuje w punkcie drugim ustępu pierwszego wprost, że:

Ustawa prawo oświatowe stanowi, że w szkołach o liczbie zatrudnionych nauczycieli powyżej trzech, działa rada pedagogiczna. W szkołach mniejszych, nauczyciele należą do rady pedagogicznej szkoły, której ich filia jest podporządkowana.

W skład rady wchodzi dyrektor jako jej przewodniczący, nauczyciele, oraz kilka innych grup osób pracujących z dziećmi, wskazanych w ustawie. Jest to ciało kluczowe, jeżeli chodzi o sprawy nauczania w szkole; jego zebrania

"są organizowane przed rozpoczęciem roku szkolnego, w każdym okresie (semestrze) w związku z klasyfikowaniem i promowaniem uczniów, po zakończeniu rocznych zajęć dydaktyczno-wychowawczych oraz w miarę bieżących potrzeb (...)" (pogrubienie autora), jak stanowi ustęp piąty art. 69 ustawy.

Uchwały w sprawie wyników klasyfikacji uczniów są w przypadku rady pedagogicznej kompetencjami stanowiącymi i nikt nie może jej w tym zastąpić. Dyrektor szkoły lub placówki może jedynie wstrzymać wykonanie uchwał rady pedagogicznej, ale tylko jeżeli te są niezgodne z przepisami prawa.

Problem z klasyfikowaniem uczniów może dotknąć również tych szkół, w których nie wszyscy nauczyciele strajkują. Art. 73 ustawy w ustępie pierwszym stanowi bowiem, że

co oznacza, że przykładowo szkoła, w której 40 proc. nauczycieli potrzebnych do sklasyfikowania uczniów nie strajkuje, wciąż najpewniej nie będzie mogła zebrać kworum nauczycieli na radzie.

Jako że branie udziału w podejmowaniu uchwał rady pedagogicznej jest pracą nauczycieli, ci w czasie legalnego strajku mogą jej nie podejmować.

Podczas wtorkowej konferencji minister Anna Zalewska stwierdziła, że obecna sytuacja "to ogromna odpowiedzialność, która ciąży na dyrektorze, odpowiedzialność za rok życia młodego człowieka. Bo rada klasyfikacyjna to powtarzanie roku, to nie tylko kwestia matury". Pytani przez nas eksperci nie zgadzają się z taką interpretacją nieprzeprowadzenia klasyfikacji uczniów, którzy kończą szkoły.

Przewodniczący Stowarzyszenia Nauczycieli Polonistów, dr Jarosław Wowak, w rozmowie z Konkret24 powiedział, że uczniowie niesklasyfikowani z powodu samego braku wymaganej liczby nauczycieli na radach pedagogicznych nie będą musieli powtarzać roku.

Powtarzanie roku - wedle ustawy prawo o systemie oświaty - wynika z otrzymania niepozytywnego wyniku klasyfikacji, a nie jej braku w ogóle. Tę opinię potwierdził w rozmowie z Konkret24 także radca prawny Robert Kamionowski – powtarzanie roku nie grozi uczniom, którzy uzyskaliby pozytywne oceny końcowe, gdyby rady pedagogiczne klasyfikacyjne się nie odbyły.

Mecenas dodał jednak, że przepisy prawa o systemie oświaty, mówiące o przypadkach losowych i zdrowotnych, których wystąpienie uniemożliwiło podejście do egzaminu maturalnego, które pozwalają w takim przypadku na zdawanie matury w tzw. "terminie dodatkowym" (czerwcowym) nie są do końca "skrojone pod tę sytuację". Art. 44zzj. ustawy mówi bowiem o "absolwentach", których dane zdarzenie losowe miałoby dotknąć, a nie uczniach, dla których rady klasyfikacyjne nie odbyły się.

Tak pisze też dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej w komunikacie z 5 marca: "Przystąpienie do egzaminu w terminie dodatkowym (w czerwcu) jest możliwe wyłącznie w przypadku zdających, którzy nie przystąpili do danego egzaminu w terminie głównym (w kwietniu albo w maju) z przyczyn losowych lub zdrowotnych".

W tej samej informacji dr Marcin Smolik dodaje, że możliwości przesunięcia terminów egzaminów maturalnych w już raz ustalonym harmonogramie, który ogłasza w komunikacie na podstawie art. 9a 1. 10) a) ustawy CKE, są z jego strony niemożliwe:

"4. Wszelkie informacje medialne wskazujące na możliwość wyznaczenia przez dyrektora CKE kolejnego terminu przeprowadzania danego egzaminu nie znajdują uzasadnienia w obowiązujących przepisach prawa.

5. Nie ma również możliwości zmiany już ogłoszonego harmonogramu przeprowadzania egzaminów, o którym mowa w pkt 2, w tym określonych w tym harmonogramie terminów: ogłaszania wyników egzaminów, przekazywania szkołom wyników egzaminów oraz przekazywania szkołom zaświadczeń i świadectw. Dla egzaminu ósmoklasisty i egzaminu gimnazjalnego jest to 14 czerwca 2019 r.".

W komunikacie informuje także, że inny termin przeprowadzenia danego egzaminu niż wskazany w harmonogramie może być wyznaczony wyłącznie w przypadku nieuprawnionego ujawnienia materiałów egzaminacyjnych lub uzasadnionego podejrzenia nieuprawnionego ujawnienia tych materiałów.

Kiedy zatem uczniowie, którzy mieli podejść do matury w tym roku, ale nie zostali sklasyfikowani, mogliby podejść do egzaminu maturalnego? Wiele wskazuje na to, że przy obecnym stanie prawnym - dopiero za rok.

Zdaniem mec. Roberta Kamionowskiego, czerwcowy termin egzaminacyjny daje jednak pewną furtkę w tym względzie. W jego opinii, jeśli rady klasyfikacyjne odbyłyby się przed dodatkowym terminem matur, przy "życzliwej interpretacji" przez dyrektorów okręgowych komisji egzaminacyjnych, przepis ten mógłby posłużyć jako podstawa do dopuszczenie do egzaminu maturalnego.

Jednak jak wynika z wypowiedzi ministra Michała Dworczyka w Radiu Zet, jeśli rzeczywiście rady pedagogiczne nie zbiorą się, niemożliwym będzie poradzenie sobie w takiej sytuacji na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów. Minister dodał jednak, że "oczywiście są możliwe rozwiązania ekstraordynaryjne, one by wymagały zmian legislacyjnych".

Z opinią tą zgodził się w rozmowie z Konkret24 prawnik dr hab. Mateusz Pilich z Uniwersytetu Warszawskiego, wskazując na to, że by rozwiązać tak zarysowany problem, rządząca większość będzie najprawdopodobniej musiała przyjąć specustawę.

W kwestii czysto prawnej możliwości stanowisko strony rządowej miała wyrazić we wtorek minister Anna Zalewska. Na porannej konferencji na pytanie, czy można zwołać radę pedagogiczną, gdy jest obecna mniej niż połowa nauczycieli, odpowiedziała:

"W tej chwili toczą się różnego rodzaju dyskusje. Bo rzeczywiście sytuacja zapowiedziana przez ZNP bardzo zaniepokoiła rodziców. Dlatego też i kuratorzy, i dyrektorzy szukają różnego rodzaju pomysłów i rozwiązań. I wiemy, że dyrektorzy będą spotykać się z kuratorami - była taka prośba dyrektorów - szukają rozwiązań, szukają porozumienia, również ze swoimi nauczycielami. Dlatego, że w szkołach są również zaniepokojeni rodzice. Zostawmy to na rozmowy kuratorów i dyrektorów, jak również rodziców".

Dziennikarz ponowił jednak pytanie, czy można zwołać radę pedagogiczną, klasyfikacyjną, zaznaczając, że to nie od rozmów dyrektorów i kuratorów zależy to, czy się stosuje prawo oświatowe, czy nie. Minister odpowiedziała, że:

"Prawo oświatowe mówi jednoznacznie, a jak pan redaktor dobrze wie, nie ma takiej możliwości", odpowiedziała minister.

Inną opinię wyraziła jednak we wtorek małopolska kurator oświaty Barbara Nowak, która napisała na Twitterze, że "w sytuacji usprawiedliwionej nieobecności w pracy nauczycieli (np. strajkują), quorum stanowią wszyscy obecni, w skrajnym przypadku także sam dyrektor, podejmują/je uchwałę o klasyfikacji i dopuszczeniu do matury". Jak stwierdziła, "taką uchwałę może uchylić tylko kurator oświaty. Ja nie uchylę".

Do tych zapowiedzi odniósł się w środę we "Wstajesz i wiesz" w TVN24 radca prawny, mecenas Robert Kamionowski. - Jest to całkowicie niezgodne z zapisem prawa oświatowego - stwierdził. - To jest interpretacja całkowicie contra legem (łac. niezgodna z prawem - red.). Wydaje się, że jest to swojego rodzaju namawianie do jawnego naruszania przepisów ustawy - dodał.

Stanowisko odmienne do tego prezentowanego przez małopolską kurator oświaty Barbarę Nowak podtrzymała także w środę minister edukacji Anna Zalewska. - Prawo oświatowe w tym zakresie nie jest interpretowalne - stwierdziła. Minister powtórzyła, że rada klasyfikacyjna musi się odbyć w obecności połowy rady pedagogicznej.

Autor: Oskar Breymeyer-Darski / Źródło: Konkret24