Co przedstawia obraz, do którego prokuratura porównała wieszanie zdjęć europosłów?

Wieszanie portretów europosłów PO i obraz "Wieszanie zdrajców"katowice24.info/Wikipedia Commons

Umarzając śledztwo w sprawie manifestacji, której uczestnicy powiesili na symbolicznych szubienicach zdjęcia kilku europosłów PO, prokuratura uznała, że inscenizacja "miała charakter symboliczny, nawiązujący do historycznych wydarzeń z XVIII wieku, a utrwalonych na obrazie Jana Piotra Norblina". Co przedstawia to dzieło i jakie dokładnie wydarzenia upamiętnia?

Po dwóch latach od wydarzeń na placu Sejmu Śląskiego w Katowicach i wszczęcia śledztwa w tej sprawie, katowicka Prokuratura Okręgowa podjęła decyzję o umorzeniu postępowania.

Przez ten czas prokuratorzy oceniali, czy powieszenie "portretów polityków na konstrukcjach naśladujących szubienice" wypełniło znamiona czynu zabronionego w artykule Kodeksu karnego mówiącego m.in. o stosowaniu gróźb bezprawnych z powodu przynależności politycznej". Politykami było sześciu ówczesnych europosłów PO, którzy w Parlamencie Europejskim zagłosowali za rezolucją w sprawie praworządności w Polsce.

Thun: będziemy się odwoływać, ta sprawa musi się dalej toczyć
Thun: będziemy się odwoływać, ta sprawa musi się dalej toczyć tvn24

W wyjaśnieniu swojej decyzji rzecznik prasowy Prokuratury Okręgowej w Katowicach Marta Zawada-Dybek przekazała, że "krytyka wiązała się przy tym ze sposobem głosowania, a nie przynależnością polityczną europosłów. Jak ustalono, żaden z uczestników manifestacji nie kierował wobec polityków gróźb i nie nawoływał do popełnienia przestępstwa ani nie wypowiadał się personalnie na temat europosłów".

Dodano także, że "będąca elementem happeningu inscenizacja, polegająca na wieszaniu portretów polityków na konstrukcjach naśladujących szubienice, miała charakter symboliczny, nawiązujący do historycznych wydarzeń z XVIII wieku, a utrwalonych na obrazie Jana Piotra Norblina".

Stanowisko Prokuratury Okręgowej w Katowicach w sprawie umorzonego śledztwa. CZYTAJ TUTAJ >

Obraz

W centralnej części obrazu Norblina, na który powołała się katowicka prokuratura, widać portret. W uwiecznionej chwili kilku mężczyzn wciąga go na linie do góry, a jeden z nich przybija gwoździem do drewnianej podwyższanej konstrukcji. Niżej widać następny portret, który zawiśnie na tej nietypowej szubienicy w następnej kolejności. Kolejne trzy można dojrzeć w prawej części obrazu.

Ta scena została uwieczniona w tym samym roku, w którym miała miejsce - 1794. Autorem "Wieszania zdrajców" był urodzony we Francji malarz Jan Piotr Norblin (Jean Pierre Norblin de la Gourdaine), który trzydzieści lat swojej kariery - od 1774 do 1804 - spędził w Polsce.

Wydarzeniem, które zainspirowało go do stworzenia dzieła, były tzw. egzekucje "in effigie" (łac. "w obrazie"), polegające na symbolicznym powieszeniu obrazów przedstawiających osoby, które zostały skazane na taką karę, jednak nie można było ich doprowadzić na stryczek (ponieważ na przykład nie udało się ich znaleźć). Czym zawiniły sobie postacie przedstawione na obrazie Norblina?

Konfederacja targowicka

Aby wyjaśnić wydarzenia tego wycinka historii Polski, należy przenieść się do roku 1792, a więc dwa lata przed powieszeniem portretów i powstaniem obrazu. W maju tego roku w miasteczku Targowica (obecnie Ukraina) grupa magnatów niezadowolonych z działań Sejmu Czteroletniego i treści Konstytucji 3 maja (którą nazywali "spiskiem monarchicznym") zawiązała konfederację, której głównym celem miało być obalenie ustawy zasadniczej.

"Akt konfederacji generalnej koronnej, która ze względu na miejsce powstania równie dobrze mogłaby nosić miano petersburskiej, unieważniał uchwały Sejmu Wielkiego i przywracał stare prawa kardynalne. Władze konfederackie, powołując się na gwarancje, zwróciły się formalnie o pomoc do Katarzyny II", pisał Aleksander Czaja w "Latach wielkich nadziei".

Wszystko odbyło się w ścisłej współpracy z Imperium Rosyjskim, jako że tak naprawdę magnaci już miesiąc wcześniej zawiązali spisek pod patronatem carycy Katarzyny II, a samą treść aktu konfederacji stworzył Wasilij Popow - rosyjski generał. Po zwróceniu się o pomoc do Rosji, na terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów wkroczyło ok. 100 tys. żołnierzy, którzy mimo początkowych porażek ostatecznie pomogli targowiczanom zająć wszystkie województwa Rzeczypospolitej.

Targowiczanie utrzymywali, że działają, aby zbawić Rzeczpospolitą i w obronie "złotej wolności".

Ostatni król Polski, Stanisław August Poniatowski, który nie mógł w tym czasie liczyć na niezbędną pomoc swojego pruskiego sojusznika, w obliczu coraz większych strat zaproponował Katarzynie II sprzymierzenie się i swoją abdykację na rzecz jej wnuka, Konstantego. Postulat carycy był jednak jasny: monarcha ma przystąpić do konfederatów. Zagrożony bankructwem kraju Poniatowski zgodził się na ten warunek. Po uprzednim przedstawieniu swojego stanowiska przed zebraniem ministrów Rzeczypospolitej, 24 lipca oficjalnie złożył swój akces do konfederacji targowickiej.

We wrześniu Najjaśniejsza Konfederacja Obojga Narodów, do której weszli targowiczanie, zaczęła pracę nad likwidacją zmian wprowadzonych przez Konstytucję 3 maja. Zerwano także stosunki dyplomatyczne z Francją, odwołano przedstawicieli dyplomatycznych przy obcych dworach. Wojsko i szlachtę zmuszano do akcesu do konfederacji. Kraj pogrążał się w finansowej ruinie.

1793 r. przyniósł wejście wojsk pruskich do zachodnich województw Rzeczypospolitej, a także cesji dużej części terytorium kraju Rosji i Prusom. Przegrana w starciu z Rosją była zatem przyczyną II rozbioru Polski między Rosję a Prusy w październiku 1793 roku. Miesiąc wcześniej przestała istnieć konfederacja targowicka, która po prostu przestała być potrzebna Rosjanom. Jednak to właśnie za doprowadzenie do rozbioru konfederaci do dziś określani są jako "zdrajcy Polski".

Insurekcja warszawska

Niemogące się pogodzić z utratą państwowości grupy patriotyczne w kraju i na emigracji w 1794 roku zdecydowały o wszczęciu powstania, które przeszło do historii jako insurekcja kościuszkowska po tym, jak w marcu jej naczelnikiem mianowano Tadeusza Kościuszkę.

Jej częścią stała się tzw. insurekcja warszawska. W ciągu dwóch kwietniowych dni polskie wojska wraz z mieszkańcami Warszawy pokonały stacjonujące tam oddziały rosyjskie i przejęły kontrolę nad stolicą.

Bardzo szybko przystąpiono do rozliczania się z przebywającymi w Warszawie konfederatami, z których większość została skazana na śmierć. Dochodziło także do samosądów rozwścieczonego tłumu.

Egzekucje bez skazanych

Najważniejsi przywódcy konfederacji w tym czasie przebywali już jednak za granicą, przez co wyroki o ich straceniu wydawano bez ich obecności. 29 września 1794 r. utworzony na doraźne potrzeby powstańców kościuszkowskich Sąd Najwyższy Kryminalny skazał targowiczan: Stanisława Szczęsnego Potockiego, Franciszka Ksawerego Branickiego, Seweryna Rzewuskiego, Jerzego Wielhorskiego, Antoniego Polikarpa Złotnickiego, Adama Moszczeńskiego, Jana Zagórskiego i Jana Suchorzewskiego na karę śmierci przez powieszenie.

W ten właśnie sposób postacie określane dzisiaj jako "zdrajcy" trafiły na wieszane portrety, a następnie na obraz Norblina. W centralnym punkcie dzieła właśnie wieszana jest podobizna Szczęsnego Potockiego. Nieco niżej przygotowany do "podzielenia jego losu" jest portret Seweryna Rzewuskiego. Na pierwszym z powozów, które dostarczyły następne podobizny, można rozpoznać także Ksawerego Branickiego.

Dzisiaj temu obrazowi można przyjrzeć się bliżej w Muzeum Narodowym w Warszawie. O przedstawionych na nim wydarzeniach śpiewa także Jacek Kaczmarski w swojej piosence "Wieszanie zdrajców (Norblin)".

W książce "Hańba! Opowieść o polskiej zdradzie" dr Agnieszka Haska - także przywołując obraz Norblina - pisze, że "targowica dla polskiego dyskursu zdrady jest opowieścią nie tylko o tych, którzy sprzeniewierzyli się ojczyźnie, współpracując z wrogiem, ale i o karze, którą trzeba im wymierzyć, nawet jeśli wiesza się nie skazańca, lecz jego portret. Dawno jednak przypominanie wydarzeń sprzed ponad dwustu lat przestało być prostym ostrzeżeniem, częściej zaś jest oskarżeniem. Zdrady nie można zmazać; zdrajców należy oskarżyć, odnaleźć i przykładnie ukarać. Tylko wtedy wspólnota tych, którzy zostali zdradzeni, może się oczyścić i odbudować".

Autor: Michał Istel / Źródło: Konkret24, dzieje.pl, historiaposzukaj.pl; Zdjęcie tytułowe: katowice24.info/Wikipedia Commons

Źródło zdjęcia głównego: katowice24.info/Wikipedia Commons

Pozostałe wiadomości

Kolejne państwa strefy Schengen przywracają kontrole graniczne, dlatego coraz częściej można usłyszeć głosy o "końcu" czy nawet "zabiciu Schengen". Eksperci wymieniają jednak zaskakujące powody, dla których ich zdaniem strefa nie tylko przetrwa, ale będzie się rozszerzać.

Koniec strefy Schengen? "Składanie do grobu jest przedwczesne"

Koniec strefy Schengen? "Składanie do grobu jest przedwczesne"

Źródło:
TVN24+

Internauci, ale też poseł Marek Jakubiak oburzają się na zdjęcie polskiego policjanta, który na ramieniu ma naszywkę z flagą unijną. Wyjaśniamy, co to za naszywka.

"Europejska policja"? Co oznacza naszywka na mundurze

"Europejska policja"? Co oznacza naszywka na mundurze

Źródło:
Konkret24

Internauci dyskutują, czy na nagraniu z płonącym samochodem, które krąży w sieci, rzeczywiście płonie auto elektryczne. Sprawdzamy, więc co o całym zajściu wiadomo.

"Płonie elektryk" w Koszalinie? Co to za auto

"Płonie elektryk" w Koszalinie? Co to za auto

Źródło:
Konkret24

Politycy opozycji utrzymują, że polski rząd nie przedstawia prawdziwych danych o liczbie migrantów "przerzucanych" z Niemiec do Polski, podczas gdy według władz niemieckich są to "duże liczby, tysiące w skali jednego miesiąca". Publikujemy więc najnowsze statystyki otrzymane z niemieckiej policji - nie potwierdzają takich twierdzeń.

Ilu migrantów odesłano do Polski? Nowe dane z Niemiec

Ilu migrantów odesłano do Polski? Nowe dane z Niemiec

Źródło:
Konkret24

Szef MSZ oferuje Karolowi Nawrockiemu "możliwość zbriefowania" go, jeśli chodzi o politykę zagraniczną rządu. W odpowiedzi przyszły rzecznik kancelarii prezydenta poucza, co należy do prerogatyw głowy państwa. Tak więc w nowej politycznej rzeczywistości wróci stary spór, a konstytucja się przecież nie zmieniła. Wyjaśniamy.

"Gest kurtuazji" kontra "rząd ma obowiązek". Nowy prezydent, stary spór

"Gest kurtuazji" kontra "rząd ma obowiązek". Nowy prezydent, stary spór

Źródło:
Konkret24

W kancelarii prezydenta Nawrockiego ma pozostać przynajmniej jeden minister z czasów obecnego prezydenta. A reszta? I co się stanie obecnymi doradcami Andrzeja Dudy? Wyjaśniamy.

Ministrowie i doradcy Andrzeja Dudy. Jaki ich los po 6 sierpnia?

Ministrowie i doradcy Andrzeja Dudy. Jaki ich los po 6 sierpnia?

Źródło:
Konkret24

Poszukujący Tadeusza Dudy policjanci jakoby nawet nie potrafią nosić broni, a sam poszukiwany rzekomo zamieszcza w sieci nagranie obozowiska; na dodatek miał też sfilmować policyjny śmigłowiec, a nagranie zamieścił w sieci. Akcja w okolicach Limanowej stała się pretekstem do drwienia z policjantów biorących w niej udział lub zwiększania zasięgów i popularności w sieci. Pokazujemy przykłady krążących wokół niej fake newsów.

"Vlogi Tadeusza Dudy" i zdjęcie policjantki. Fałszywki o obławie w Starej Wsi

"Vlogi Tadeusza Dudy" i zdjęcie policjantki. Fałszywki o obławie w Starej Wsi

Źródło:
Konkret24

Ministra funduszy i polityki regionalnej Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, stwierdziła, że dla jej partii istotna jest objęcie funkcji wicepremiera w planowanej rekonstrukcji rządu, bo "wicepremier może więcej niż minister". A co na to akty prawne?

Pełczyńska-Nałęcz: "wicepremier może więcej niż minister". Ekspert: "nieco ryzykowne stwierdzenie"

Pełczyńska-Nałęcz: "wicepremier może więcej niż minister". Ekspert: "nieco ryzykowne stwierdzenie"

Źródło:
Konkret24

Komentując "patrole obywatelskie" na granicy polsko-niemieckiej, politycy opozycji mówią po raz kolejny o "tysiącach migrantów przerzucanych przez Niemców". Dane o rzeczywistych przekazaniach są jednak dużo niższe. Wyjaśniamy.

"Kilka tysięcy nielegalnych migrantów dziennie" z Niemiec? Dane pokazują coś innego

"Kilka tysięcy nielegalnych migrantów dziennie" z Niemiec? Dane pokazują coś innego

Źródło:
Konkret24

Mateusz Morawiecki zamieścił wykres, który miał pokazywać, jak bardzo za rządów PiS rosły dochody budżetu państwa, gdy podczas rządów PO-PSL i obecnej koalicji wzrosty nie są tak znaczące. Ekonomiści tłumaczą, co były premier pomija.

Mateusz Morawiecki o dochodach państwa. Jak wprowadza w błąd

Mateusz Morawiecki o dochodach państwa. Jak wprowadza w błąd

Źródło:
Konkret24

Po tragedii w Starej Wsi, podczas policyjnej obławy pojawiło się zdjęcie, które ma pokazywać ulicę przed domem, gdzie dokonano zbrodni. Jest rozpowszechniane z twierdzeniem, że podejrzany Tadeusz Duda uciekł stamtąd na motocyklu. Oba przekazy są nieprawdziwe.

"Tak wygląda ulica", morderca na motocyklu? Nic tu się nie zgadza

"Tak wygląda ulica", morderca na motocyklu? Nic tu się nie zgadza

Źródło:
Konkret24

W sieci pojawił się fragment kodu, który ma świadczyć o tym, że tak zwana aplikacja Mateckiego miała być podłączona do serwerów PKW. Nieznających się na programowaniu może wprowadzać w błąd. Tłumaczymy.

"Aplikacja Mateckiego" podpięta pod PKW? Fałszywy "niezbity dowód"

"Aplikacja Mateckiego" podpięta pod PKW? Fałszywy "niezbity dowód"

Źródło:
Konkret24

Nagranie z kilkudziesięcioma bocianimi gniazdami na słupie wysokiego napięcia przyciągnęło uwagę tysięcy internautów. Jedni twierdzą, że to Polska, inni wskazują na zagranicę. Sprawdziliśmy, co wiadomo o tym materiale.

"Blokowisko bocianów" w Polsce? Sprawdzamy popularne nagranie

"Blokowisko bocianów" w Polsce? Sprawdzamy popularne nagranie

Źródło:
Konkret24

Były wicepremier Jacek Sasin pytał w wywiadzie radiowym, gdzie są pieniądze z Krajowego Planu Odbudowy i czy "ktoś odczuł jakąś poprawę z tego względu". Pokazujemy więc, na co do tej pory przeznaczono te środki: od pracowni AI, przez żłobki, po oczyszczalnie ścieków i modernizacje linii kolejowych.

Sasin: gdzie są mityczne pieniądze z KPO? Odpowiadamy

Sasin: gdzie są mityczne pieniądze z KPO? Odpowiadamy

Źródło:
Konkret24

Mimo zawieszenia przyjmowania wniosków o azyl na granicy polsko-białoruskiej, polskie służby wciąż przyjmują ich ponad tysiąc miesięcznie. Internauci komentują, że "Donald Tusk okłamał Polaków", bo "granica jest nieszczelna". Wyjaśniamy, dlaczego te dane o tym nie świadczą.

Wnioski o azyl w Polsce mimo zawieszenia. Kto i gdzie je składa

Wnioski o azyl w Polsce mimo zawieszenia. Kto i gdzie je składa

Źródło:
Konkret24

Politycy opozycji i internauci komentują, że wyborcy masowo wysyłali do Sądu Najwyższego protesty wyborcze według wzoru przygotowanego przez posła Romana Giertycha i z jego numerem PESEL. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego Małgorzata Manowska dolała oliwy do ognia, mówiąc, że takich protestów jest kilka tysięcy. Inne zdanie ma jednak rzecznik prasowy instytucji. Wyjaśniamy, co wiemy.

"Giertychówki", PESEL posła i dwugłos w Sądzie Najwyższym. Co wiemy

"Giertychówki", PESEL posła i dwugłos w Sądzie Najwyższym. Co wiemy

Źródło:
Konkret24

Prokurator generalny Adam Bodnar wnioskuje o ponowne przeliczenie głosów z niemal 1,5 tysiąca komisji wyborczych, bowiem w kilkunastu przypadkach, w których przeliczono już głosy, wykazano nieprawidłowości. Monitorujemy na bieżąco, w jakich komisjach sprawdzono jeszcze raz oddane głosy i z jakim wynikiem, oraz stan prokuratorskich śledztw.

Komisje, w których przeliczono ponownie głosy. Ile miał Trzaskowski, ile Nawrocki

Komisje, w których przeliczono ponownie głosy. Ile miał Trzaskowski, ile Nawrocki

Źródło:
Konkret24

Rzecznik rządu Adam Szłapka jako sukces koalicji rządzącej wymienił wzrost punktualności pociągów do niemal 95 procent. Sprawdziliśmy więc dane.

Rzecznik rządu o punktualności pociągów. Dane nie potwierdzają

Rzecznik rządu o punktualności pociągów. Dane nie potwierdzają

Źródło:
Konkret24

Internauci z rozbawieniem komentują materiał pochodzący rzekomo z rosyjskiej telewizji. Przedstawia on reportera, który zachwala nowo wybudowaną drogę w Woroneżu, ale asfalt okazuje się być tylko ogromnym kawałkiem tkaniny. "Propaganda sukcesu" - podsumowują. Tyle że nagranie nie jest autentyczne.

Reporter mówi, asfalt "się podnosi"? Nie, to nie Rosja

Reporter mówi, asfalt "się podnosi"? Nie, to nie Rosja

Źródło:
Konkret24

Do sieci powraca zdjęcie, które jest podstawą antyimigranckiego przekazu. "Stop migracji", "straszny widok", "koszmar" - komentują internauci widoczną na fotografii grupę ciemnoskórych, młodych mężczyzn, czekających na przystanku autobusowym. Co o zdjęciu wiadomo?

Imigranci w Nadarzynie? Powraca zdjęcie ze zmanipulowanym przekazem

Imigranci w Nadarzynie? Powraca zdjęcie ze zmanipulowanym przekazem

Źródło:
Konkret24

Poseł PiS Marcin Przydacz, broniąc nieautoryzowanej aplikacji do weryfikacji zaświadczeń wyborczych, stwierdził, że sama PKW zezwoliła na stosowanie "tego typu instrumentów", a aplikacja miała uchronić przed turystyką wyborczą. Oba argumenty są nietrafione.

Przydacz o "aplikacji Mateckiego". Dwa razy fałsz

Przydacz o "aplikacji Mateckiego". Dwa razy fałsz

Źródło:
Konkret24

Do Sądu Najwyższego wpłynęło już ponad 54 tysiące protestów wyborczych, a sąd ma czas na ich rozpatrzenie do 2 lipca. Sąd zarządził też oględziny kart i przeliczenie głosów w kilkunastu komisjach. Te same komisje były wytypowane w modelach, które badały wahnięcia w poparciu na korzyść kandydatów. Wyjaśniamy, czym są te modele i czy na ich podstawie można mówić o jakichś "nieprawidłowościach statystycznych" w wynikach wyborów.

"Nieprawidłowości statystyczne" w wynikach komisji. Co pokazują modele, a czego nie

"Nieprawidłowości statystyczne" w wynikach komisji. Co pokazują modele, a czego nie

Źródło:
Konkret24

Mateusz Morawiecki, komentując domniemany gwałtowny wzrost przestępstw w 2024 roku, stwierdził, że to przez "10 tysięcy nielegalnych migrantów z Niemiec". W jednym zdanie zawarł dwa fałsze. Wyjaśniamy.

Morawiecki mówi o wzroście liczby przestępstw. Dwie nieprawdy

Morawiecki mówi o wzroście liczby przestępstw. Dwie nieprawdy

Źródło:
Konkret24

Wymiana poległych ukraińskich i rosyjskich żołnierzy stała się podstawą do prokremlowskiej dezinformacji wymierzonej w Ukrainę. A wykorzystano do tego sfabrykowany artykuł "The Wall Street Journal".

Ciała 6000 żołnierzy, dekret Zełenskiego i amerykańska gazeta. Co się nie zgadza

Ciała 6000 żołnierzy, dekret Zełenskiego i amerykańska gazeta. Co się nie zgadza

Źródło:
Konkret24

Europosłanka Hanna Gronkiewicz-Waltz z Koalicji Obywatelskiej przekonuje, że prezydent Andrzej Duda złamał konstytucję, bo na posiedzenie Rady Bezpieczeństwa Narodowego zaprosił prezydenta elekta. Konstytucjonaliści oceniają to jednoznacznie.

"Prezydent Duda, zapraszając Nawrockiego jako prezydenta elekta, złamał konstytucję"? Eksperci nie mają wątpliwości

"Prezydent Duda, zapraszając Nawrockiego jako prezydenta elekta, złamał konstytucję"? Eksperci nie mają wątpliwości

Źródło:
Konkret24

Polacy rzekomo zostali zatrzymani przez ukraińską służbę bezpieczeństwa "za pokazywanie polskich symboli", jakoby oskarżono ich "o naruszanie integralności ukraińskich terytoriów i szerzenie idei separatystycznych". Dowodem ma być krótkie nagranie, które udostępniają niektórzy internauci. Według eksperta to przykład nieudolnej rosyjskiej prowokacji.

"Polacy zatrzymani na Ukrainie za pokazywanie polskich symboli"? Nic w tym filmie nie pasuje

"Polacy zatrzymani na Ukrainie za pokazywanie polskich symboli"? Nic w tym filmie nie pasuje

Źródło:
Konkret24