Politycy PiS za wszelką cenę chcą przekonać opinię publiczną, że w sprawie programu willa plus wszystko jest w porządku - i manipulują. Przykładem jest teza wiceministra edukacji Tomasza Rzymkowskiego, jakoby program ministra Czarnka niczym się nie różnił od przekazywania szkół gminnych fundacjom czy stowarzyszeniom. Otóż różni się.
Dziennikarze Tvn24.pl Justyna Suchecka-Jadczak i Piotr Szostak ujawnili 31 stycznia, że minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek w ramach konkursu "Rozwój potencjału infrastrukturalnego podmiotów wspierających system oświaty i wychowania" przyznał milionowe dotacje na zakup lub budowę nowych siedzib m.in. organizacjom powiązanym z Prawem i Sprawiedliwością. Przedstawili listę willi, budynków, apartamentów i działek budowlanych, które już trafiły lub najpewniej trafią do organizacji powiązanych z politykami PiS oraz do katolickich i prawicowych fundacji czy stowarzyszeń. Zakup tych nieruchomości finansuje Ministerstwo Edukacji i Nauki. Obdarowane organizacje stają się właścicielami nieruchomości, a już po kilku latach będą mogły przeznaczyć je na cele komercyjne, a nawet sprzedać. Jednocześnie wiele organizacji zajmujących się rzeczywiście edukacją oraz placówek dydaktycznych nie otrzymało z resortu ani złotówki. Co ciekawe, 10 z 12 organizacji, które otrzymały pieniądze na zakup lub budowę nieruchomości, zostało na początku ocenione negatywnie.
Te działania ministra - które określiliśmy jako willa plus - wywołały falę komentarzy i krytyki, także ze strony samych organizacji pozarządowych. Prezes Fundacji Batorego Edwin Bendyk w TVN24 mówił 3 lutego, że "minister Czarnek posługuje się kłamstwem, żeby pokazać, że 'zawsze tak było'".
Takiego samego argumentu użył wiceminister edukacji i nauki Tomasz Rzymkowski podczas rozmowy w "Faktach po Faktach" TVN24 2 lutego. Na uwagę prowadzącego program Grzegorza Kajdanowicza, że dotowane fundacje po kilku latach będą mogły sprzedać zakupione nieruchomości, wiceminister Rzymkowski odparł: "Podobna praktyka jest w przypadku podmiotów prowadzących oświatę w poszczególnych gminach, gdzie gminy - zamykając szkoły - przekazują je stowarzyszeniom rodziców na własność. Ta praktyka funkcjonuje od lat".
Po rozmowach z ekspertami Związku Nauczycielstwa Polskiego i po lekturze ustawy o systemie oświaty oraz ustawy prawo oświatowe stwierdzamy, że takie porównanie jest manipulacją.
"Albo to niewiedza, albo celowa dezinformacja"
- Pan minister się kompromituje – tak wypowiedź wiceministra Tomasza Rzymkowskiego komentuje dla Konkret24 Krzysztof Baszczyński, wiceprezes Związku Nauczycielstwa Polskiego. - Albo to niewiedza, albo celowa dezinformacja – dodaje. I podkreśla: nie ma prawnych możliwości przekazania "szkoły na własność" stowarzyszeniu rodziców bądź fundacji tak, by te organizacje mogły dysponować szkolnym mieniem, np. budyniem szkoły.
Samo przekazanie szkoły gminnej osobie prawnej lub fizycznej jest możliwe, ale obwarowane licznymi warunkami. Wiceprezes Baszczyński odsyła do art. 9 ustawy prawo oświatowe, w którym opisano procedurę przekazania przez gminę szkoły podmiotom prywatnym (osobom prawnym i fizycznym).
Jednostka samorządu terytorialnego, będąca organem prowadzącym szkołę liczącą nie więcej niż 70 uczniów, na podstawie uchwały organu stanowiącego tej jednostki oraz po uzyskaniu pozytywnej opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny, może przekazać z dniem 1 września danego roku, w drodze umowy, osobie prawnej niebędącej jednostką samorządu terytorialnego (…) lub osobie fizycznej, prowadzenie takiej szkoły, o ile szkoła ta nie jest jedyną szkołą danego typu prowadzoną przez tę jednostkę samorządu. (...)
W kolejnych 11 ustępach tego artykułu opisano warunki, na jakich może się odbyć przekazanie gminnej szkoły fundacji czy stowarzyszeniu. Te wymogi to: - szkoła, w której jest nie więcej niż 70 uczniów; - zgoda kuratorium oświaty; - uchwała rady gminy; - umowa przekazania określająca warunki korzystania z mienia przejętej szkoły; - tryb kontroli przestrzegania umowy, warunki wypowiedzenia umowy oraz tryb przejęcia szkoły przez gminę w przypadku, gdy fundacja lub stowarzyszenie nie wywiązuje się ze swoich obowiązków; - zakaz likwidacji przejętej szkoły przez osoby prawne lub fizyczne; - powiadomienie organizacji związkowej o przejęciu szkoły i zaproponowanie nauczycielom nowych warunków pracy i płacy.
Na tej podstawie przedstawiamy, na czym polega manipulacja wiceministra Rzymkowskiego.
Ustawy z 2009 roku nie można porównać do tej z 2022 roku
Przepisy o przekazywaniu małych szkół wprowadzono nowelizacją ustawy o systemie oświaty z 19 marca 2009 roku. Co odpowiadałoby słowom wiceministra Rzymkowskiego o "praktyce trwającej od lat" - tylko nie można zrównać tego, co się dzieje od 2009 roku, z tym, co zrobił minister Czarnek. Bo przepisy umożliwiające ministrowi edukacji przekazywanie fundacjom dotacji na zakup nieruchomości wprowadzono ustawą z 12 maja 2022 roku. Przepisy z 2009 roku mówią o przekazywaniu stowarzyszeniom czy fundacjo zadań oświatowych (których realizacja wymaga tez przekazania mienia), przepisy z 2022 roku - pozwalają na przekazywanie pieniędzy na zakup nieruchomości.
Przekazywanie szkół? Nie wszystkich
Wiceminister mówił o przekazywaniu przez gminy szkół, jakby to była praktyka powszechna i dotyczyła po prostu szkół zamykanych przez gminy – nie zaznaczył, że możliwe jest to wyłącznie wobec szkół mających maksymalnie 70 uczniów. A więc nie wszystkie szkoły gminne można przekazać prywatnym podmiotom.
Decyzja nie jednoosobowa, tylko na kilku szczeblach
Przekazywanie szkół gminnych odbywa się w drodze decyzji kolegialnej – czyli na podstawie uchwały rady samorządu, którą z kolei wykonuje wójt. Do tego potrzebna jest zgoda tzw. organu nadzoru pedagogicznego, czyli kuratorium oświaty. A więc mamy tu aż trzy podmioty zaangażowane w proces decyzyjny. Tymczasem w przypadku programu willa plus o dotacjach na zakup nieruchomości przez organizację zdecydował sam minister edukacji - jak opisaliśmy, nie stosując się zawsze do opinii ekspertów.
Budynek szkoły nie "na własność", tylko w formie użyczenia
Fundacje czy stowarzyszenia nie otrzymują - jak powiedział wiceminister Rzymkowski - "szkół na własność". Przekazanie szkoły polega głównie na przekazaniu nowemu podmiotowi zadań oświatowych. Mienie szkolne (budynek, jego otoczenie, mienie ruchome) jest przekazywane podmiotom prywatnym na podstawie specjalnej umowy zatwierdzanej przez radę gminy - ale w formie użyczenia i nieodpłatnie.
Mienie szkolne wciąż jest własnością gminy, a nie stowarzyszenia czy fundacji. Na przykład w uchwałach gminy Górzyce (Lubuskie) z 31 marca 2011 roku o likwidacji szkół gminnych zapisano, że majątek zlikwidowanych szkół pozostaje własnością gminy i w całości przeznacza się na cele prowadzenia powstałej niepublicznej szkoły podstawowej.
Ten zapis powtarza się w innych dokumentach, np. w umowie w sprawie przekazania przez gminę Działdowo (województwo warmińsko-mazurskie) Stowarzyszeniu "Edukator" prowadzenia Publicznej Szkoły Podstawowej im. ks. St. W. Frelichowskiego w Turzy Wielkiej zapisano: "mienie szkolne (nieruchomości, rzeczy ruchome i inne składniki majątku szkoły) stanowiące własność Gminy udostępnione zostaje Stowarzyszeniu do nieodpłatnego użytkowania na podstawie umowy użyczenia" (załącznik do uchwały Rady Gminy z 29 stycznia 2021 roku).
Z tego jasno wynika, że gmina jest nadal właścicielem mienia szkolnego. Stowarzyszenie czy fundacja nie może więc tego mienia – np. budynku szkoły – sprzedać, bo nie staje się jego właścicielem. A to odmienna sytuacja niż w przypadku programu ministra Czarnka willa plus.
Źródło: Konkret24
Źródło zdjęcia głównego: PAP/Radek Pietruszka