"Segregacja pacjentów na SOR-ach"? Kłamstwa o terapii daremnej

"Oglądaj do końca jeśli choć raz w roku byłeś w szpitalu pilne" - czytamy w opisie popularnego nagrania, które 6 marca pojawiło się na TikToku (pisownia oryginalna). Materiał trwa trzy minuty. Widzimy na nim jak kobieta, która stoi na tle ścianki z logo Sejmu RP, mówi do mikrofonu: "Proszę państwa, my lekarze, a myślę, że jeszcze bardziej polskie społeczeństwo, zostaliśmy zaskoczeni wytycznymi Towarzystwa Internistów Polskich pod przewodnictwem profesora Wojciecha Szczeklika z Krakowa oraz Naczelnej Izby Lekarskiej o tak zwanym zapobieganiu terapii daremnej na oddziałach szpitalnych poza oddziałami intensywnej terapii, gdzie tego typu protokoły już zostały wprowadzone niestety wcześniej. Teraz, a raczej co najmniej od 2023 roku tego typu protokoły mają dotyczyć także pacjentów internistycznych i innych oddziałów szpitalnych" - stwierdza.

I kontynuuje: "Pojęcie terapii daremniej oznacza odstępowanie od leczenia, ewentualnie niezastosowanie lepszego, skuteczniejszego leczenia u pacjentów przewlekle chorych. Są podawane przykłady grup pacjentów, które będą, które właściwie już ulegają segregacji na SOR-ach, czyli szpitalnych oddziałach ratunkowych, czyli już przy przyjęciu do szpitala. Jest mowa w tym dokumencie, że już na SOR-ach ma być segregacja, którzy pacjenci kwalifikują się do wręczenia protokołu zapobiegania terapii daremniej. Są to pacjenci z chorobami przewlekłymi takimi jak na przykład przewlekła niewydolność krążenia, marskość wątroby, przewlekła niewydolność oddechowa przy tlenoterapii domowej. Pacjenci, którzy są w zakładach opiekuńczo-leczniczych, pacjenci, którzy wymagają całodobowej opieki w tym dzieci, ponieważ są niepełnosprawne".

"W protokole tym jest mowa również o pacjentach z tego typu schorzeniami, a także innymi - bo ta lista jest otwarta - którzy w minionym roku byli w szpitalu więcej niż jeden raz. I o tych grupach pacjentów, proszę państwa, mówi się, że szacuje się, że oni nie przeżyją dłużej niż rok" - ostrzega.

"To już nie jest medycyna, to jest eugenika. Natomiast przewidywanie, że jakiś pacjent nie przeżyje dłużej niż rok, to jest wróżbiarstwo. To nie jest medycyna. Ale tego typu pojęcia są wpisane właśnie w tym dokumencie, o którym szerzej będziemy mówić dzisiaj na zespole parlamentarnym" - stwierdza na koniec.

U góry kadru widać napis na czerwonym tle: "Pilne!! Polaku oglądaj do końca. Do puki nie zablo.....!!!! (nie zablokują nagrania - red.)". Poniżej kolejny napis głosi: "Byłeś choć raz w roku w szpitalu?? To oglądaj do końca!! Pilne". Materiał na TikToku zebrał prawie 700 tys. wyświetleń.

Wideo szybko trafiło do serwisu X. "W polskich szpitalach uprawiana jest eugenika. Wiedzieli? No to już wiedzą" - stwierdził użytkownik serwisu X w poście z 7 marca (pisownia wszystkich postów oryginalna). Dalej przekonywał, że "od 2022 roku wprowadzono w życie (poza oddziałami intensywnej terapii) protokoły daremne". Internauta wyjaśnia, na czym te działania rzekomo mają polegać: "W wielkim skrócie - pacjent trafia na SOR i zostaje posegregowany zgodnie z wytycznymi. Czyli jest lista chorób: np. przewlekła niewydolność krążenia albo marskość wątroby i jeżeli pacjent tak ową chorobę posiada to wprowadzany jest w życie ten właśnie protokół". "W jeszcze większym skrócie jak jesteś chory przewlekle to się ciebie nie leczy tylko trafiasz na listę do 'odstrzału'" - dodał.

"Płacicie podatki na to"; "Bydlęca moralność i cywilizacja śmierci"; "Nowoczesna zachodnia uśmiechnięta Polska"; "Najpierw sami produkują przewlekle chorych (bo to biznes), a potem ich dobijają!"; "to jest normalnie łamanie praw człowieka, co to znaczy, że pacjentów będą segregować na wartych i niewartych leczenia?!"; "To jakaś paranoja ze ktoś ma decydować czy ktoś ma żyć czy nie" - komentowali nagranie użytkownicy TikToka i X.

"Brawo pani doktor za mówienie prawdę"; "brawo dla tej Pani za odwagę" - niektórzy chwalili kobietę z nagrania. Inni pytali: "Kto podpisał ten protokół?"; "witamy eugenikę ...ile za to płacimy miesięcznie?"; "Kto nadał wtyczne jakis oficjalny protokół ?"; "To na kasę chorych. A prywatnie?".

Część komentujących jednak nie dowierzała w przekaz. "Może jakieś dowody"; "Dowody?"; "Brednie. Nie ratowanie to nie to samo co mordowanie"; "Sprawdź czym jest eugenika" - komentowała.

Sprawdziliśmy więc, co tak naprawdę dzieje się na SOR-ach.

Na Konkret24 już wcześniej wyjaśnialiśmy manipulacje na temat wytycznych zapobiegania terapii daremnej. 5 lutego z sejmowej mównicy poseł Konfederacji Roman Fritz przyrównał sytuację odstąpienia od terapii daremnej wobec pacjenta do jego eutanazji. Dzień wcześniej na posiedzeniu Parlamentarnego Zespołu ds. Ochrony Życia i Zdrowia Polaków posłowie Konfederacji i zaproszeni przez nich goście krytykowali wytyczne dotyczące zapobiegania terapii daremnej. Wówczas poseł Fritz nazwał wytyczne "satanistyczną agendą", a prawniczka Anna Kubala stwierdziła, że "śmierć zaczęła teraz nosić biały kitel".

Wytyczne zapobiegania terapii daremnej nie mają nic wspólnego z eugeniką. Terapia daremna, nazywana również terapią uporczywą, to - jak tłumaczy Polskie Towarzystwo Anestezjologii i Intensywnej Terapii (PTAiIT) - "stosowanie procedur medycznych w celu podtrzymywania funkcji życiowych u osoby nieuleczalnie chorej, które przedłuża jej umieranie i wiąże się z nadmiernym cierpieniem lub naruszeniem jej godności". Dlatego właśnie w Kodeksie etyki lekarskiej zapisano: "lekarzowi nie wolno stosować terapii daremnej".

W kwietniu 2023 roku grupa 14 lekarzy, prawników i naukowców z zakresu bioetyki, których pracę koordynował prof. Wojciech Szczeklik - lekarz anestezjolog, kierownik Kliniki Intensywnej Terapii i Anestezjologii w Piątym Wojskowym Szpitalu Klinicznym w Krakowie, postanowiła stworzyć wytyczne, które miały podpowiadać medykom, jak zapobiegać terapii daremnej. Ich zalecenia poparły Naczelna Izba Lekarska, Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych oraz 20 towarzystw medycznych, w tym Towarzystwo Internistów Polskich (TIP) oraz Polskie Towarzystwo Anestezjologii i Intensywnej Terapii. Wytyczne dotyczą wyłącznie postępowania z "chorymi umierającymi na oddziałach szpitalnych, którzy nie są w stanie podejmować decyzji medycznych", czyli nie mogą wyrażać własnej woli co do swojego leczenia.

Wytyczne nie są obowiązującym prawem, lekarze nie są nimi związani. Mają stanowić wyłącznie pomoc przy podejmowaniu trudnych decyzji o zapobieganiu terapii daremnej w sytuacji, kiedy nie można poznać woli pacjenta. W dokumencie nie tylko opisano kolejne etapy dochodzenia do takiej decyzji, ale zawarto też porady dotyczące spotkań i komunikacji z bliskimi pacjenta oraz opracowano wzór protokołu z takiego postępowania.

Przekaz o terapii daremnej powrócił - tym razem straszono, że wytyczne są rzekomo stosowane na SOR-ach, czyli na szpitalnych oddziałach ratunkowych. Zbudowano go na podstawie wypowiedzi Katarzyny Ratkowskiej z 4 lutego 2025 roku, która zabrała głos na konferencji prasowej przed posiedzeniem Parlamentarnego Zespółu ds. Ochrony Życia i Zdrowia Polaków. To właśnie ją widzimy na popularnym nagraniu.

Kim jest Katarzyna Ratkowska? Jak wynika z Centralnego Rejestru Lekarzy RP, jest lekarzem psychiatrą. Ma prawo do wykonywania zawodu lekarza od 1993 roku; w 2009 roku uzyskała specjalizację z psychiatrii. W rejestrze brak informacji, by specjalizowała się w medycynie ratunkowej.

Ratkowska w przeszłości wielokrotnie wprowadzała w błąd na tematy związane ze zdrowiem. W 2021 roku w Konkret24 wyjaśnialiśmy przekłamania i manipulacje zawarte w liście otwartym Ratkowskiej w "obronie polskich dzieci". Przekonywała w nim, że szczepienia dzieci na COVID-19 stanowią dla nich większe zagrożenie niż sam COVID-19. W jednym z wywiadów z 2023 roku przekonywała o istnieniu "turbo raka", czyli niezwykle szybko postępujących nowotworach, które są rzekomo skutkiem szczepienia na COVID-19. Ten fałszywy przekaz również obaliliśmy na Konkret24.

W ostatnich latach twierdzenia Ratkowskiej weryfikował także m.in. serwis fact-checkingowy Demagog.org. O dezinformujących tezach Ratkowskiej pisał też portal OKO.press.

Według Ratkowskiej terapia daremna oznacza "odstępowanie od leczenia, ewentualnie niezastosowanie lepszego skuteczniejszego leczenia u pacjentów przewlekle chorych". Nie ma racji. Jak już wspomnieliśmy, terapia daremna to "stosowanie procedur medycznych w celu podtrzymywania funkcji życiowych u osoby nieuleczalnie chorej, które przedłuża jej umieranie i wiąże się z nadmiernym cierpieniem lub naruszeniem jej godności". Dokument opublikowany przez zespół prof. Wojciecha Szczeklika dotyczy zapobiegania tej terapii.

Czy wytyczne dotyczące zapobiegania terapii daremnej pozwalają na dokonanie się selekcji pacjentów szpitalnych oddziałów ratunkowych na podstawie ich chorób przewlekłych lub wcześniejszych hospitalizacji? Zaprzecza temu profesor Wojciech Szczeklik, który na prośbę redakcji Konkret24 odniósł się do tezy z popularnego nagrania.

"Jest to całkowita nieprawda i szerzenie dezinformacji. Cytowane wytyczne dotyczą chorych umierających w szpitalu i mają na celu przedstawienie dobrych praktyk związanych z postępowaniem medycznym u końca życia oraz szeroko omawiają tematykę terapii daremnej (WS1). Dotyczą wyłącznie chorych nieprzytomnych lub też niemogących w sposób świadomy podejmować decyzji" - wyjaśnia autor dokumentu.

"Nigdzie nie pada stwierdzenie o kwalifikowaniu bądź też niekwalifikowaniu chorych do leczenia w warunkach SOR, zwłaszcza na podstawie takich informacji medycznych jak obecność chorób przewlekłych czy wcześniejszych hospitalizacji" - zauważa. "Uzupełnieniem wytycznych jest dodatek nr 2, w którym wymienione są grupy chorych, u których w szpitalu należy rozważyć potrzebę ocenę pod kątem zapotrzebowania na opiekę paliatywną. Takiej oceny nie przeprowadza się w warunkach SOR, gdzie nie ma na to ani czasu, ani warunków" - dodaje prof. Szczeklik.

"Sama decyzja co do odstąpienia od terapii daremnej to zupełnie coś innego, jest decyzją trudną, wymaga czasu i dokładnego zapoznania się z historią chorego, nigdy nie jest podejmowana jednoosobowo. Warto przypomnieć, że decyzja o zaprzestaniu terapii daremnej nie jest to w żadnym wypadku odstąpienie od leczenia. Jest to przekierowanie opieki na zapewnienie komfortu choremu u końca życia i odstąpienie od leczenia, które daje szans wyleczenia, a jedynie przysparza choremu cierpienia. Często leczenia agresywnego, inwazyjnego - a całkowicie nieskutecznego" - wyjaśnia lekarz.

Jak zauważa profesor Szczeklik, nie jest prawdą, że zgodnie z wytycznymi choroby przewlekłe u pacjenta na SOR oznaczają "rezygnację z jego leczenia". "Zdecydowana większość chorych, która trafia na SOR, jest obciążona chorobami przewlekłymi. Nikt takich chorych nie dyskwalifikuje od leczenia" - stwierdza w przekazanym komentarzu.

- Istnieją wytyczne Polskiego Towarzystwa Anestezjologii Intensywnej Terapii dotyczące terapii daremnej w oddziałach intensywnej terapii. Są także wytyczne obowiązujące poza tymi oddziałami, opracowane przez Towarzystwo Internistyczne. Natomiast żadne z nich nie obowiązują na szpitalnych oddziałach ratunkowych - mówi w rozmowie z Konkret24 lekarz Mariusz Mioduski, konsultant medycyny ratunkowej dla województwa mazowieckiego.

- Na SOR-ach nie stosuje się żadnych protokołów terapii daremnej. Osoby, które twierdzą inaczej, po prostu nie znają zasad funkcjonowania SOR-ów i wprowadzają opinię publiczną w błąd - dodaje Mioduski. I wyjaśnia: - Przyjęcia pacjentów na SOR-ze regulowane są ustawą o Państwowym Ratownictwie Medycznym, a selekcja odbywa się według zasad triage, czyli ustalania kolejności udzielania pomocy pacjentom w zależności od stopnia zagrożenia ich życia i zdrowia. Nie ma tu żadnej segregacji pacjentów na tych, których leczymy, i tych, których nie leczymy.

Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym definiuje segregację medyczną jako "proces ustalenia kolejności udzielania świadczeń opieki zdrowotnej w szpitalnych oddziałach ratunkowych oraz w zespołach ratownictwa medycznego, realizowany wobec osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, uwzględniający stan zdrowia tych osób". Zgodnie z art. 33a. wspomnianej ustawy w segregację medyczną na SOR-ach przeprowadza pielęgniarka, ratownik medyczny lub lekarz. Używa do tego triażu, pięciostopniowej metody segregacji pacjentów na tych, którzy potrzebują pomocy natychmiast bądź pilnie, i tych, którzy mogą z medycznego punktu widzenia na pomoc poczekać.

Po triage'u pacjent dostaje jeden z pięciu kolorów (kategorię pilności):

- Szpitalny oddział ratunkowy zajmuje się ratowaniem wszystkich pacjentów - również tych w stanie paliatywnym. Udziela się im pomocy adekwatnej do ich stanu i potrzeb, na przykład leczenia bólu czy diagnostyki - mówi Mariusz Mioduski.

Konsultant medycyny ratunkowej z Mazowsza podkreśla, że nie istnieje coś takiego, jak wręczanie pacjentom jakichkolwiek protokołów terapii daremnej. - Taki protokół jest dokumentem medycznym sporządzanym przez lekarzy w sytuacji, gdy skuteczne leczenie nie jest możliwe. I dotyczy odstąpienia od procedur, które nie przyniosłyby korzyści pacjentowi i jedynie wydłużyłyby jego cierpienie. Tego rodzaju decyzje podejmowane są w oddziałach intensywnej terapii, a nie na SOR-ze - wyjaśnia Mioduski.