Kłopoty z przeszłością byłego prezesa NFOŚ

Kazimierz Kujda od 1979 do 1987 r. był zarejestrowany jako tajny współpracownik o pseudonimie Ryszard. Jego teczka zawiera, jak informuje "Rzeczpospolita", 106 stron raportów i donosów, a część materiałów pisał własnoręcznie Kujda. Wśród dokumentów znajduje się także zobowiązanie do współpracy.

W 2002 r. jego teczka - decyzją szefa ABW - trafiła do zbioru zastrzeżonego. Nie wiadomo co było tego powodem. Z odpowiedzi IPN, jaką otrzymała "Rzeczpospolita" wynika, że materiały archiwalne Kazimierza Kujdy zostały przeniesione ze zbioru zastrzeżonego do ogólnego w czerwcu 2016 r., a "opisy materiałów archiwalnych zostały opublikowane w Inwentarzu Archiwalnym IPN 4 lipca 2018 r.".

Kujda tuż przed ujawnieniem zawartości jego teczki zapewniał dziennikarzy, że "nigdy nie był tajnym współpracownikiem SB". Kilka godzin później w oświadczeniu przyznał, że "popełnił błąd", ale "nikomu nie zaszkodził".

W opublikowanym w poniedziałek wywiadzie dla tygodnika "Sieci" podtrzymuje, że nie był tajnym współpracownikiem SB, "jeżeli pod tym określeniem rozumie się podpisanie zobowiązania do współpracy, przyjęcie pseudonimu oraz chęć szkodzenia innym". Zapewnia, że w jego teczce nie ma deklaracji "takiej współpracy, gdyż zwyczajnie jej nie podpisałem". Dokument, który podpisał, miał być "deklaracją prowadzenia z nimi (funkcjonariuszami SB - red.) dialogu w zakresie gospodarki, energetyki, spraw naukowych".

Twierdzi, że jego kontakty z SB były efektem podstępu i zastraszenia. "Zamknęli (SB-cy - red.) drzwi na klucz i zagrozili, że nie wyjdę, jeśli czegoś nie podpiszę. Chciałem się wydostać z tej matni i przystałem na tekst, który jednak nie był zobowiązaniem do współpracy. Odmówiłem jej stanowczo. O pseudonimie też nie było mowy", mówi dla "Sieci".

W wywiadzie podtrzymuje, że w jego przypadku nie można mówić o współpracy, chyba że za taką uznaje się "kontakty przy odbieraniu paszportów", oraz że część dokumentów znajdujących się w jego teczce w IPN to "esbeckie kłamstwa". Twierdzi, że podczas spotkań z funkcjonariuszami SB m.in. relacjonował "wrażenia z pobytu w Niemczech", "zmyślone historie, które nie zawierały informacji o osobach trzecich", a także przekazał "kopię sprawozdania z dziewięciomiesięcznego stażu w Austrii", które wcześniej złożył na Politechnice Warszawskiej.

Jak ujawniła "Rzeczpospolita", Kazimierz Kujda mimo iż wielokrotnie zasiadał w zarządzie państwowego Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (jako prezes w latach 2000-2002, 2006-2008 i 2015-2019, jako wiceprezes: 1998–2000 i 2005–2006) nie złożył oświadczenia lustracyjnego. Jak podnoszą media, nie wymagała od niego tego ustawa.

W obliczu stawianych publicznie zarzutów, Kujda zapowiedział, że podda się autolustracji - 8 lutego do Biura Lustracyjnego IPN wpłynął jego wniosek (był wtedy jeszcze prezesem NFOŚiGW), który 11 lutego został przekazany do Sądu Okręgowego w Warszawie celem rozpoznania. Jak ustalili dziennikarze "Rzeczpospolitej" w sądzie, wniosek ten nie spełnia jednak wymogów prawnych. "Na chwilę obecną (22 luty - przyp. aut.) wnioskodawca nie dołączył oświadczenia lustracyjnego, do czego został wezwany w trybie pilnym przez Prokuratora Biura Lustracyjnego IPN" - poinformował warszawski sąd.

"Wniosek o autolustrację bez oświadczenia lustracyjnego zostanie odrzucony", mówi "Rzeczpospolitej" jeden z prokuratorów lustracyjnych IPN. Autolustracja polega bowiem na tym, że prokurator Biura Lustracyjnego IPN przeprowadza na zlecenie sądu postępowanie w przedmiocie zgodności z prawdą złożonego oświadczenia lustracyjnego.

W oświadczeniu lustracyjnym Kujda musiałby podać czy współpracował z organami bezpieczeństwa państwa, czy nie. Jak pisze "Rzeczpospolita", "to może być dla niego kłopotliwe". Za kłamstwo lustracyjne grozi nawet 10-letni zakaz piastowania funkcji publicznych.

Dzień po publikacji "Rzeczpospolitej", jak podało Radio Zet, Sąd Okręgowy w Warszawie poinformował, że Kazimierz Kujda przesłał oświadczenie lustracyjne do sądu. Datowane jest ono na 22 lutego, czyli 11 później niż wniosek o wszczęcie postępowania autolustracyjnego. Jak poinformowało Radio Zet, w piśmie były szef NFOŚ stwierdza, że "nie był współpracownikiem organów bezpieczeństwa PRL".

Z analizy kilkakrotnie nowelizowanych przepisów ustaw lustracyjnych, jaką przeprowadził Konkret24, wynika, że istniały zapisy, pozwalające na przeprowadzenie lustracji prezesa i członków zarządu NFOŚiGW- jednego z największych państwowych funduszy, obracającego kilkunastomiliardowym kapitałem.

Pięć lat po tzw. "nocy teczek" z 4 czerwca 1992 r., Sejm 11 kwietnia 1997 r. uchwalił ustawę o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne. Na jej mocy utworzono specjalny sąd lustracyjny, który badał prawdziwość oświadczeń lustracyjnych osób pełniących funkcje publiczne.

Do tej kategorii ustawa zaliczyła prezydenta, posłów i senatorów, osoby powołane, wybrane i mianowane na kierownicze stanowiska państwowe przez prezydenta, premiera albo przez parlament. Lustracji podlegali także szef Służby Cywilnej, dyrektorzy generalni w ministerstwach i urzędach wojewódzkich, szefowie mediów publicznych (TVP, Polskiego Radia, PAP, PAI).

Te przepisy obowiązywały do października 2006 r. Kazimierz Kujda, który w latach 1998-2000 był wiceprezesem, a w latach 2000-2002 i od początku 2006 r. prezesem NFOŚiGW – nie podlegał na ich podstawie lustracji, bowiem na to stanowisko mianował go minister środowiska.

Krytyka postępowań lustracyjnych doprowadziła do tego, że na początku 2006 r. do Sejmu trafiły 4 projekty zmian w przepisach dotyczących lustracji. Powołana komisja nadzwyczajna doprowadziła do uchwalenia 18 października 2006 r. ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944—1990 oraz treści tych dokumentów.

W tych przepisach mamy już 45 kategorii osób i grup zawodowych, poddanych lustracji, wśród nich m.in. rektorów uczelni niepublicznych, niektórych pracowników - w tym dziennikarzy - mediów państwowych i np. prezesów NFZ, ZUS, KRUS. Wśród szefów rozmaitych instytucji, zobowiązanych do złożenia oświadczeń lustracyjnych nie ma wymienionego stanowiska prezesa NFOŚiGW.

Podpisując tę ustawę ówczesny prezydent Lech Kaczyński nie krył wobec niej swojego krytycyzmu i zapowiedział przesłanie do Sejmu własnego projektu nowelizacji ustawy lustracyjnej. W uzasadnieniu projektu z 22 grudnia 2006 r. prezydent Lech Kaczyński napisał, że "zaistniała niekwestionowana potrzeba rozbudowy katalogu funkcji i zawodów, których pełnienie lub wykonywanie powinno zostać powierzane osobom godnym zaufania, osobom których przeszłość wolna jest od zdarzeń świadczących o świadomym współdziałaniu ze służbami bezpieczeństwa komunistycznego państwa, co traktować należy jako równoznaczne z przyzwoleniem takiej osoby na wyrządzanie krzywdy innym, najczęściej tym, dzięki których odwadze i poświęceniu Rzeczpospolita Polska jest obecnie państwem wolnym i demokratycznym".

W poszerzonym katalogu osób poddanych lustracji – blisko 70 stanowisk i grup zawodowych (w sumie ok. 300 tys. osób) - znajduje się następujący zapis: "osoba zajmująca wysokie stanowisko państwowe w rozumieniu ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o państwowym zasobie kadrowym i wysokich stanowiskach państwowych". Art. 4 tej ustawy, w ustępie 3 stwierdza, że przepisy ustawy o zasobie kadrowym stosuje się do "prezesów zarządów państwowych funduszy i ich zastępców: a) Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, b) Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej". Stanowiska te, według ustawy, są "wysokimi stanowiskami państwowymi".

Zapis z prezydenckiego projektu, po głosowaniu 14 lutego 2007 r. staje się obowiązującym prawem. Nowelizacja weszła w życie miesiąc później.

Tak więc - jak wynika z analizy Konkret24 - Kazimierz Kujda, który w marcu 2007 r. był szefem NFOŚiGW, na mocy tej ustawy powinien złożyć ministrowi środowiska Janowi Szyszce oświadczenie lustracyjne, a ten przesłać je do Biura Lustracyjnego IPN.

Ale prezes Kujda złożył inne oświadczenie lustracyjne. Jak informował dziennik "Rzeczpospolita", "oświadczenie złożył z racji tego, że od 1 grudnia 2004 r. do 30 września 2007 r. pełnił funkcję rektora Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości im. Bogdana Jańskiego w Łomży". To uczelnia prywatna, ale wówczas przepisy lustracyjne wymagały oświadczeń także od rektorów i pracowników naukowych uczelni niepublicznych. Ten przepis zakwestionował jednak Trybunał Konstytucyjny w maju 2007 r., a Sejm w konsekwencji nowelizacją z 7 września tego samego roku wyrzucił ten zapis ustawy. I nakazał zwrot oświadczeń lustracyjnych bez przeprowadzenia postępowania.

13 lutego zapytaliśmy uczelnię w Łomży o szczegóły dotyczące złożenia przez byłego rektora tej uczelni oświadczenia lustracyjnego (m.in. jaka była jego treść, czy uczelnia nadal posiada kopię i czy przekazała ją do IPN). Do momentu publikacji, mimo ponagleń, nie otrzymaliśmy odpowiedzi.

Kazimierz Kujda stracił stanowisko prezesa NFOŚiGW w styczniu 2008 r. Został nim ponownie po zmianie władzy w 2015 r. Ustawa lustracyjna wciąż obowiązuje, ale nie ma już podstaw prawnych do tego, by żądać od prezesa NFOŚiGW oświadczenia lustracyjnego.

A to ze względu na to, że w marcu 2009 r. weszła w życie uchwalona już za czasów koalicji PO-PSL ustawa o służbie cywilnej, która zastąpiła wymienioną w ustawie lustracyjnej ustawę o państwowym zasobie kadrowym (to ona dawała podstawę do złożenia przez prezesa funduszu oświadczenia lustracyjnego). Zgodnie z brzmieniem ustawy, prezes funduszu nie jest członkiem korpusu służby cywilnej i jego stanowisko nie podlega już lustracji.

Artykuł został uzupełniony 26 lutego o informacje Radia Zet na temat wpłynięcia oświadczenia lustracyjnego Kazimierza Kujdy do sądu.

Autor: Piotr Jaźwiński (bb) / Źródło: Konkret24