1,2 miliona nadmiarowych zgonów zanotowano od stycznia 2020 roku do końca stycznia 2022 roku w krajach UE i EFTA - podaje Eurostat. W Polsce w pierwszym miesiącu tego roku widać już było pod tym względem poprawę, lecz wciąż byliśmy w czołówce zestawienia.
W styczniu tego roku zmarło w Polsce 48 tys. osób - jak analizowaliśmy w Konkret24, była to najniższa liczba zgonów od czterech miesięcy. Wtedy w trzech województwach jedną piątą wszystkich zgonów stanowiły te z powodu COVID-19, w pozostałych było to ponad 10 procent. Najnowsze statystyki Eurostatu, opublikowane 16 marca i obejmujące również styczeń tego roku, potwierdzają poprawę sytuacji pod tym względem w Polsce - jednak na tle ujętych w zestawieniu krajów Unii Europejskiej i Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) nasze statystyki są wciąż jednymi z najwyższych.
W grudniu 2021 roku Polska była pod względem liczby nadmiarowych zgonów na niechlubnym pierwszym miejscu wśród 31 państw UE i EFTA. Dane Eurostatu za styczeń 2022 roku pokazują wyniki dla 24 krajów UE i EFTA - wśród nich Polska jest na czwartym miejscu, czyli niestety wciąż bardzo wysoko.
Nadmiarowe zgony - czym są
Przypomnijmy: nadmiarowe zgony to różnica między liczbą zgonów w danym okresie a średnią liczbą zgonów z analogicznych okresów w ostatnich kilku latach - zwaną poziomem odniesienia. Nadmiarowe zgony lepiej podawać jako odsetek, czyli średnią wzrostów zgonów. Wyraża on zmianę liczby zgonów (dynamikę) wobec poziomu odniesienia. Wszystko przez ograniczenia związane z porównywaniem sytuacji w różnych regionach czy krajach: czym innym jest np. 100 tys. nadmiarowych zgonów w małym Luksemburgu, a czym innym w Chinach. Stąd lepiej podawać wartości procentowe. Eurostat publikuje dane o odsetku nadmiarowych zgonów w każdym miesiącu pandemii w porównaniu do średniej z czterech lat (2016-2019).
Do czego wykorzystuje się obserwację nadmiarowych zgonów w epidemiologii? By ustalić, czy sytuacja zdrowotna ludności jest stabilna i czy występują zjawiska, które wpływają na umieralność. Statystyki umieralności to najbardziej wiarygodne dane demograficzne i dobra miara oceny sytuacji zdrowotnej w krajach, gdzie prowadzona jest kompletna rejestracja zgonów.
W grudniu 69 proc., w styczniu 23 proc.
W grudniu 2021 roku w Polsce było najwięcej nadmiarowych zgonów w Europie - 69 proc. Na drugim miejscu była Słowacja (53,8 proc.), na trzecim - Chorwacja (45,1 proc.). Średnia dla wszystkich krajów Unii Europejskiej wynosiła 22,7 proc.
W zestawieniu Eurostatu za styczeń tego roku brakuje danych dla Hiszpanii, Chorwacji, Austrii, Rumunii, Słowacji, Islandii, Liechtensteinu - dlatego nie można porównywać miejsc poszczególnych krajów i analizować zmian względem poprzedniego miesiąca.
Według dostępnych danych z 24 państw w styczniu najwięcej nadmiarowych zgonów zanotowano na Cyprze (26,2 proc.), w Grecji (25,3 proc.) i w Bułgarii (24,3 proc.). Kolejna jest Polska - z 23 proc.
W sześciu krajach odsetek nadmiarowych zgonów był ujemny - co oznacza, że zmarło tam mniej osób niż w okresie bazowym. Było tak w Portugalii, Irlandii, Norwegii, Belgii, Holandii i na Węgrzech.
Średnia dla całej Unii Europejskiej w styczniu wyniosła 7,7 proc. (przy czym nie obejmuje wyżej wymienionych pięciu krajów UE).
Spójrzmy na uśrednione statystyki z trzech ostatnich miesięcy. Z tym że w przypadku siedmiu wyżej wymienionych krajów, dla których nie ma danych ze stycznia, uwzględniliśmy jedynie dane z listopada i grudnia 2021 roku. Przy tych założeniach średni odsetek nadmiarowych zgonów z ostatnich trzech miesięcy (listopad 2021 - styczeń 2022) lokuje Polskę na czwartym miejscu - z wartością 47,6 proc. Najwyższy średni odsetek w tym czasie miała Słowacja (62,9 proc.), potem Chorwacja (52,8 proc.) i Bułgaria (52 proc.). Z uwagi na brak danych dla Słowacji, Chorwacji i Rumunii zestawienie to należy traktować jedynie poglądowo.
Nadmiarowe zgony w 2021 roku: jak zmieniała się pozycja Polski
Przeanalizowaliśmy miesięczne dane Eurostatu o nadmiarowych zgonach w 2021 roku także z wcześniejszych miesięcy. W szczycie trzeciej fali, czyli kwietniu, w Polsce było 65,3 proc. nadmiarowych zgonów względem średniej z lat 2016-2019, a w całej UE - 21 proc. Polska była wówczas na drugim miejscu wśród 31 analizowanych krajów. W maju nadmiarowych zgonów było już w Polsce mniej (27 proc.), ale był to i tak najwyższy wynik.
Od czerwca do sierpnia odsetek nadmiarowych zgonów w Polsce malał - w czerwcu do 13,7 proc.; w lipcu do 7,5 proc., a w sierpniu do 5,8 proc. W zestawieniu Eurostatu Polska zajmowała coraz lepsze pozycje - w sierpniu była na odległym 21. miejscu, we wrześniu na miejscu 22.
Jak podaje Eurostat, według tygodniowego rejestru zgonów od stycznia 2020 roku do końca stycznia 2022 roku w krajach UE i EFTA odnotowano 1,2 mln dodatkowych zgonów w porównaniu ze średnią liczbą dla tego samego okresu w latach 2016-2019. Eksperci Eurostatu zwracają uwagę na pozytywne sygnały. W grudniu odsetek nadmiarowych zgonów w UE nieznacznie spadł - do 22,7 proc., ale zmiana w styczniu - spadek do 7,7 proc. - była już znacząca. "W styczniu 2022 roku czwarta fala wydawała się tracić na sile" - czytamy w opracowaniu Eurostatu.
Widoczne na powyższym wykresie porównanie miesięcznych danych o nadmiarowych zgonach w Unii Europejskiej i w Polsce dowodzi, jak dotkliwie na tle innych krajów UE kolejne fale pandemii wpływały na statystyki zgonów w Polsce. Było to widoczne również w ostatniej fali.
Autor: Krzysztof Jabłonowski / Źródło: Konkret24; zdjęcie: Andrzej Lange/PAP