Błędy w doniesieniach dotyczących śmierci trzech chłopców wykorzystano do stworzenia przekazu negującego pandemię i sens szczepień. Oraz do podważania informacji mediów na temat zgonów na COVID-19.
"Młody chłopak umiera na koronę, cztery razy w czterech różnych krajach" - informuje ilustracja, która stała się popularna na internetowych stronach i profilach przeciwników szczepień i sceptyków pandemii. Jak sprawdziliśmy, grafika krążyła w sieci w maju 2020 roku, lecz w ostatnich dniach ponownie jest udostępniana przez setki polskich użytkowników Facebooka. Pojawiła się m.in. 23 maja na jednej ze stron antyszczepionkowców; do publikacji tego artykułu udostępniło ją ponad 2,4 tys. osób.
Ilustracja jest manipulacją, w której wykorzystano zdjęcie tragicznie zmarłego w 2017 roku chłopca.
Na ilustracji widać fragmenty artykułów z mediów, były publikowane na internetowych stronach m.in. "The Irish Times" i "The Mirror". Powtarza się w nich to samo zdjęcie chłopca w niebieskiej koszuli i ciemnym swetrze. Po prawej stronie zdjęć jest fragment facebookowego wpisu - z automatycznym tłumaczeniem na język polski (wskazuje na to informacja "oceń to tłumaczenie"). "Młody człowiek umiera na Koronawirusa cztery raz w czterech różnych krajach" - brzmi początek tego posta. Dalej autor zwraca uwagę, że imię chłopca jest inne w kolejnych materiałach prasowych informujących o jego śmierci.
Komentujący ilustrację odczytali ją jako dowód na to, że informacje o niebezpieczeństwie pandemii COVID-19 są niewiarygodne, że media wyolbrzymiają zagrożenie, no i że w takim razie nie warto się szczepić. Na wspomnianej wyżej facebookowej stronie internauci komentowali: "Jak kot, 9 żyć.....bywa i tak, mnie juz nic nie zdziwi. Takie fejki też"; "podaj prosze linki aby zweryfikowac", "Ludzie zastanówcie się chwilę, przed pomysłem żeby szczepic dzieci i młodzież nie pisali o przypadkach zachorowań w tej grupie wiekowej, a teraz żeby dalej podtrzymać strach muszą podać informację nie wiadomo skąd wzięte", pisali w ostatnich pod ponownie popularnym facebookowym wpisem (pisownia oryginalna).
W rzeczywistości materiały te informowały o śmierci trojga różnych dzieci. Fraza w tytule ilustracji, że "chłopak umiera cztery razy w czterech różnych krajach" jest nieprawdziwa. W dodatku tylko jedno z tych dzieci umarło na COVID-19.
Ilustrację manipulującą faktami zweryfikowały już w 2020 roku dwa portale fact-checkingowe: PolitiFact i FullFact.org. Krążyła wtedy już w polskich mediach społecznościowych, co w maju ubiegłego roku opisał serwis Fakenews.pl.
Jak media zmanipulowały historie trzech nastolatków
Tytuł ilustracji sugeruje, że pokazane w niej teksty opisują śmierć tego samego chłopca - w trzech krajach. Tymczasem dotyczyły historii śmierci trzech różnych nastolatków.
Conor Wilmot
Powtarzające się w artykułach zdjęcie przedstawia Conora Wilmota, 13-latka z hrabstwa Clare w Irlandii. Conor popełnił samobójstwo w 2017 roku. Jego śmierć nastąpiła więc długo przed pandemią COVID-19. Informował o tym w maju 2017 roku m.in. portal gazety "The Irish Times". Zdjęcie Conora w tym artykule, widoczne też na grafice, jest autentyczne. O śmierci 13-latka pisały ponadto brytyjski "Daily Mirror" i amerykański serwis informacyjny Black America Web.
Rodzina zmarłego chłopca była zdruzgotana faktem, że jego wizerunek wykorzystano potem w rozpowszechnianej w celu dezinformacji grafice - informowała w 2020 roku "Clare Echo", gazeta z irlandzkiego hrabstwa Clare.
Isaiah Gonzales
Kolejny tekst na grafice - choć także ze zdjęciem Conora, czyli błędnie zilustrowany - dotyczy chłopca, który nazywa się Isaiah Gonzales. To fragment materiału stacji telewizyjnej w News 4 San Antonio w Teksasie - wyjaśniał FullFact. Materiał informował o tym, że 15-letni Isaiah powiesił się 8 lipca 2017 roku. O jego śmierci cztery lata temu pisał "The Washington Post".
Ismail Mohamed Abdulwahab
Nagłówek z artykułu (obecnie niedostępny, archiwalna wersja zachowała się w WaybackMachine) z 1 kwietnia 2020 roku informuje o najmłodszej osobie w Wielkiej Brytanii, która zmarła z powodu COVID-19. Tekst opublikował portal informacyjny z RPA: Independent Online (IOL). Zilustrował go jednak zdjęciem Conora, więc również w ten sposób wprowadzał w błąd. Bo prawdziwą ofiarą COVID-19 był Ismail Mohamed Abdulwahab - 13-latek, który zmarł w wyniku zakażenia koronawirusem 1 kwietnia 2020 roku w Londynie.
Wydawca portalu IOL Riana Howa przyznała w rozmowie z serwisem FullFact, że jej redakcja błędnie użyła zdjęcia Conora w historii o Ismailu. Źródłem zdjęcia miała być facebookowa strona, na której rzekomo zbierano fundusze na rzecz chłopca. "Zostaliśmy powiadomieni o błędzie przez matkę Conora Wilmota i natychmiast usunęliśmy zdjęcie z artykułów i postów w mediach społecznościowych oraz przeprosiliśmy ją" - powiedziała. Jak dodała: "był to błąd i w żaden sposób nie miał na celu spowodowania cierpienia dla obu rodzin".
Autor: Gabriela Sieczkowska / Źródło: Konkret24; zdjęcie: Shutterstock
Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock