FAŁSZ

Amerykański instruktor F-16 zginął w ukraińskiej bazie? To rosyjska dezinformacja

Źródło:
Konkret24
Pożar na terenie bazy paliwowej w Kraju Permskim
Pożar na terenie bazy paliwowej w Kraju Permskim Ministerstwo ds. Sytuacji Nadzwyczajnych Rosji/Telegram
wideo 2/5
Pożar na terenie bazy paliwowej w Kraju Permskim Ministerstwo ds. Sytuacji Nadzwyczajnych Rosji/Telegram

Amerykański instruktor F-16 jakoby zginął podczas rosyjskiego ataku na ukraińską bazę lotniczą - wynika z popularnego przekazu. Dowodem ma być rzekomy post wdowy po żołnierzu. Ten przekaz to przykład rosyjskiej dezinformacji. Oto jak powstała.

Pokazujemy, co jest prawdą, a co fałszem
Weryfikujemy fake newsy, sprawdzamy dane, analizujemy informacje z sieci

Rano 6 października rosyjskie siły wystrzeliły w kierunku Kijowa rakiety hipersoniczne Kindżał. Odłamki zestrzelonych pocisków spadły w trzech dzielnicach miasta - informowały tamtejsze władze. Pociski oprócz stolicy Ukrainy zmierzały też w kierunku miasta Starokonstantynów w obwodzie chmielnickim, gdzie znajduje się jedno z najważniejszych ukraińskich lotnisk wojskowych.

Podobny atak na okolice Starokonstantynowa miał miejsce 26 września 2024 roku. Jeszcze tego samego dnia w mediach społecznościowych pojawił się przekaz o tym, że podczas rosyjskiego ataku zginął instruktor szkolący pilotów do latania na samolotach F-16. Ten amerykański żołnierz jakoby szkolił ukraińskich pilotów. Dowodem na śmieć Amerykanina ma być rzekomy wpis jego żony Melanie Malwin-Parker zamieszczony na Facebooku. Na zrzucie ekranu nie ma daty dziennej, jest jedynie informacja w języku rosyjskim, że minęły cztery godziny od publikacji posta. W emocjonalnym wpisie kobieta miała poinformować, że jej mąż o imieniu Steve, zginął w Starokonstantynowie. Wspomniała również o zniszczeniu pięciu ukraińskich F-16.

"Steven nie żyje. Mój mąż nie żyje. P********a Rosja i P********a Ukraina!!! Zginął przez to całe gówno z programem dla zagranicznych instruktorów. Nie wiem, dlaczego się zgodził... Nie było go w domu od miesięcy. A teraz po prostu zniknął. I nie rozumiem, Jak oni zamierzają sprowadzić mojego męża z tego przeklętego Starokonstantynowa? A kto sprowadzi pozostałych zabitych ich rodzinom? Komuś przeszkadza te pięć p********ch F-16. Jesteście p*********i idiotami. Wystarczy. Nasi ludzie giną nie wiadomo gdzie i po co?" - czytamy we wpisie, który miała napisać wdowa po instruktorze (gwiazdki w miejsce przekleństw od redakcji). Poniżej widać dopisek w języku rosyjskim "pokaż tłumaczenie", to może wskazywać, że ktoś, kto zrobił zrzut ekranu, korzystał z rosyjskojęzycznej wersji Facebooka.

Do wpisu dodano czarno-białe zdjęcie, które ma przedstawiać zmarłego instruktora - to około 30-letni mężczyzna o ciemnych włosach i w mundurze. Za jego plecami widać amerykańską flagę.

Niskiej jakości zrzut ekranu z rzekomym wpisem żony publikowali między innymi polscy użytkownicy Facebooka i X. Należy do nich Piotr Panasiuk, były wiceprezes prorosyjskiej partii Bezpieczna Polska. Znany jest z szerzenia w internecie przekazów zbieżnych z kremlowską dezinformacją. Jego wprowadzające w błąd prorosyjskie lub antyukraińskie treści w mediach społecznościowych wielokrotnie weryfikowaliśmy w Konkret24.

"Podczas ataku na lotnisko w Starokonstantinowie zniszczono pięć samolotów F-16, a żołnierz Sił Powietrznych instruktor -USA zginął. Pisze o tym kanał tg (na Telegramie - red.) 'Military Observer', powołując się na post żony Amerykanina" - napisał Panasiuk w serwisie X 26 września (pisownia wszystkich wpisów oryginalna).

Dalej w dwóch zdaniach omówił rzekomy wpis żony zmarłego i kontynuował: "W poście napisano także, że podczas ataku na lotnisko Starokonstantinow zniszczono pięć amerykańskich myśliwców. Inne źródła podają, że zniszczone zostały od dwóch do czterech F-16, ale nie zostało to jeszcze potwierdzone".

FAŁSZ
Wprowadzający w błąd post opublikowany w serwisie X 26 września 2024 roku.x.com

Wpis Panasiuka wyświetlono do tej pory ponad 11 tys. razy. Niektórzy internauci uwierzyli w przekaz o śmierci amerykańskiego instruktora w Ukrainie. "Dobrze amerykańskiemu najemnikowi, nikt po nim nie będzie płakał"; "Ale USA nie są stroną konfliktu... TO tylko "?zagraniczni instruktorzy"... Czekam na kolejne taki. Może jak kilka takich żon zrobi borutę w USA, to burgery się opamiętają na czas, bo w tej chwili to do 3 wojny światowej pr jak lodołamacz!" - pisali w reakcji na post.

Niektórzy byli sceptyczni wobec przekazu. "Brzmi jak fejk. Niech ktoś poszuka na fb. Ja szukałem i nie znalazłem takiego konta"; "Jezu czy ktoś wierzy w te ordynarne fejki??"; "Fejk, nikt nie trzyma 5 f16 pod jednym dachem" - komentowali.

Sprawdziliśmy ten przekaz oraz to, jak był on rozpowszechniany.

Wsparcie mediów rosyjskich

Rzekomy wpis żony zmarłego amerykańskiego pilota szybko zaczęły cytować prokremlowskie media. Na jego podstawie informowały, że w wyniku ataku rosyjskiej armii na lotnisko wojskowe w Starokonstantynowie zginął zawodowy żołnierz Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych. 26 i 27 września tak donosiły m.in. rosyjski tygodnik "Argumenty i Fakty", moskiewski dziennik "Vechernaya Moskva" oraz portale: Lenta.ru, News.ru, Gazeta.ru lub Glavny.tv.

Przekaz i rzekomy post jednocześnie rozpowszechniały rosyjskojęzyczne kanały w serwisie Telegram oraz konta w serwisie X m.in. w języku rosyjskim i angielskim.

Tymczasem doniesienia o zgonie amerykańskiego żołnierza i rzekomy post jego żony sprawdziły ukraińskie redakcje Vox Ukraine, StopFake.org, grecki Greece Fact Check oraz niezależny rosyjski portal The Insider. Jak się okazuje, im bliżej przyjrzeć się tej historii, tym więcej w niej niespójności.

Żona widmo

Okazuje się, że na Facebooku nie ma użytkownika o imieniu "Melanie Malwin-Parker". Ponadto nie dotarliśmy do żadnej wzmianki o osobie o takich personaliach, z wyjątkiem doniesień o śmierci pilota w Starokonstantynowie. Do facebookowego konta i wzmianek o kobiecie nie dotarli również inni weryfikatorzy.

Wątpliwości budzi zapis nazwiska rzekomej wdowy, czyli "Malwin-Parker". Po wpisaniu wersji, gdzie "w" zamieniliśmy na "v" w wyszukiwarce Google, czyli "Malvin-Parker" otrzymujemy przede wszystkim wyniki związane z Melvinem Parkerem, znanym amerykańskim perkusistą, członkiem zespołu "ojca chrzestnego soulu" Jamesa Browna.

Greccy fact-checkerzy ustalili, że miniatura zdjęcia profilowego, które widać na popularnym zrzucie ekranu pasuje do zdjęcia opublikowanego na facebookowym koncie Melanie Kluesner, pseudonim "Mach", pilotki demonstracyjnej myśliwca F-35A.

Porównanie zdjęcia profilowego Melanie Kluesner na Facebooku i miniatury widocznej na zrzucie ekranu.Facebook.com

Najprawdopodobniej do stworzenia fałszywej historii wykorzystano wpis, który opublikowano na tym koncie 25 września br. Oznaczono w nim Bazę Sił Powietrznych Altus tak jak w poście z dezinformującego przekazu.

Post wykorzystany do stworzenia fałszywego przekazu o śmierci amerykańskiego żołnierza w Ukrainie Facebook.com

Parker za młody i bez kawałka ucha

Przyjrzyjmy się czarno-białemu zdjęciu rzekomego amerykańskiego żołnierza. Uwagę zwraca niska jakość zdjęcia, co często jest dowodem tego, że zdjęcie zostało przerobione lub powstało przy użyciu sztucznej inteligencji (AI). Cień pod lewym okiem mężczyzny wygląda nienaturalnie w porównaniu do prawego oka, podobnie jego lewe ucho, które nie ma wyraźnego kształtu - wygląda jakby brakowało jego kawałka. Tego typu defekty zazwyczaj wskazują na to, że obraz powstał przy użyciu AI.

Redakcja rosyjskiego The Insider zauważyła, że przypomina mało znanego amerykańskiego aktora, Matthew Horne'a.

W poście nie padło nazwisko żołnierza, ale po dwuczłonowym nazwisku jego rzekomej żony można wnioskować, że mężczyzna mógł nazywać się Stephen Parker.

Sprawdziliśmy więc oficjalną stronę Sił Powietrznych USA. Tam dostępny jest biogram i zdjęcie generała brygady Stevena B. Parkera. Nie jest to jednak mężczyzna ze zdjęcia, wykorzystanego w popularnym przekazie. Prawdziwy Steven B. Parker jest znacznie starszy niż mężczyzna z czarno-białej fotografii. Co więcej, z biografii żołnierza wynika, że służbę rozpoczął 1986 roku, czyli 38 lat temu. Tymczasem mężczyzna z popularnego przekazu wygląda na będącego w wieku około 30 lat.

Zdjęcie i biogram generała brygady Stevena B. Parkeraaf.mil

Ta amerykańska baza nie szkoli pilotów F-16

Rzekoma wdowa zmarłego oznaczyła lokalizację w bazie Baza Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych Altus w stanie Oklahoma. To może sugerować, że kobieta tam przebywała, pracowała lub pracował jej tam mąż.

I tak Baza Sił Powietrznych Altus w szkoli przede wszystkim personel obsługujący wojskowe samoloty transportowe, m.in. boeingi C-17 Globemaster III, KC-135 Stratotanker i KC-46 Pegasus, wynika z informacji na stronie bazy.

Nie dotarliśmy do wiarygodnych źródeł, które potwierdzają, że w bazie szkoli się pilotów myśliwców F-16. Do takich informacji nie dotarli również inni fact-checkerzy.

Autorka/Autor:

Źródło: Konkret24

Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock

Pozostałe wiadomości

Po ułaskawieniu Roberta Bąkiewicza przez prezydenta Andrzeja Dudę obrońcy tej decyzji szerzą narrację o niewinnie skazanym za "obronę Kościoła przed barbarzyńcami". Absurd? Nie, przemyślana retoryka. I znana metoda budowania poparcia z wykorzystaniem fałszywego założenia.

Bąkiewicz jako "obrońca Kościoła" kontra "barbarzyńcy". Tu nie ma przypadku

Bąkiewicz jako "obrońca Kościoła" kontra "barbarzyńcy". Tu nie ma przypadku

Źródło:
TVN24+

Europosłowie Adam Bielan i Patryk Jaki sugerują, że Niemcy zawracają migrantów wyłącznie do Polski. Tak nie jest - dane pokazują, że Niemcy stosują tę procedurę wobec innych sąsiadów.

Bielan i Jaki: "robią to tylko z Polską". No nie

Bielan i Jaki: "robią to tylko z Polską". No nie

Źródło:
Konkret24

"To już jest anektowanie terenów należących do Polski" - w tym duchu komentowana jest nagłaśniana w sieci informacja, że Polska oddała most graniczny w Słubicach pod zarząd Niemiec. Wpisuje się ona w prowadzoną przez prawicę i środowiska narodowe akcję polityczną, lecz błędnie jest łączona zarówno z obecnym rządem, jak i z tematem migrantów. To długa historia. Wyjaśniamy.

Polska "oddała most pod zarząd Niemiec"? Ten tak, ale inne "dostała"

Polska "oddała most pod zarząd Niemiec"? Ten tak, ale inne "dostała"

Źródło:
Konkret24

"Kpiny", "bezczelność" - tak internauci komentują przemówienie ambasadora Ukrainy w Polsce wygłoszone na obchodach rocznicy rzezi wołyńskiej. A to za sprawą nagrania, które krąży w sieci. Przekaz jest jednak fake newsem.

Ambasador Ukrainy o Wołyniu mówił 10 sekund? "Muszę zabrać głos"

Ambasador Ukrainy o Wołyniu mówił 10 sekund? "Muszę zabrać głos"

Źródło:
Konkret24

Były premier Mateusz Morawiecki opublikował w mediach społecznościowych film pokazujący "niemieckie wojsko" w okolicach Lubieszyna, pytając, kiedy rząd "z tym skończy". W ten sposób podważył nie tylko obecność wojsk NATO w Polsce, ale też udział Polski w sojuszu.

Morawiecki o "niemieckim wojsku" w Polsce. "Kłamstwem walczy o zasięg"

Morawiecki o "niemieckim wojsku" w Polsce. "Kłamstwem walczy o zasięg"

Źródło:
Konkret24

Politycy prawicy - a za nimi internauci - zwracają ostatnio uwagę na wszystko, co niemieckie bądź z Niemiec, komentując to jako zagrożenie dla Polski. Tak też się stało, gdy na Wałach Chrobrego w Szczecinie zacumowała niemiecka korweta. Padały nawet komentarze o możliwej prowokacji wobec Polski. Ten alarmujący ton i wzbudzający strach polityczny przekaz jest bezzasadny.

Niemiecka korweta Braunschweig w Szczecinie. "Co to ma być?" 

Niemiecka korweta Braunschweig w Szczecinie. "Co to ma być?" 

Źródło:
Konkret24

Europoseł PiS Patryk Jaki przekonuje, że obecny rząd wydaje więcej wiz pracowniczych obcokrajowcom niż poprzednie. Dane, które otrzymaliśmy z MSZ, pokazują coś innego.

Patryk Jaki: "wiz pracowniczych jest teraz więcej". A naprawdę? Mamy dane

Patryk Jaki: "wiz pracowniczych jest teraz więcej". A naprawdę? Mamy dane

Źródło:
Konkret24

Nowa ustawa spowoduje, że polski gaz będzie magazynowany w Niemczech - alarmują politycy opozycji i prawicowe media. To fałszywa narracja zbudowana na wielostopniowej manipulacji. W jej przypadku szczególnie istotne jest, jak powstała.

"Polski gaz u Niemca"? Tekst Obajtka i ustawa z czasów PiS

"Polski gaz u Niemca"? Tekst Obajtka i ustawa z czasów PiS

Źródło:
Konkret24

Po rocznicy rzezi wołyńskiej w sieci pojawiło się zdjęcie, które rzekomo przedstawia szczątki ofiar w zbiorowej mogile. Drastyczny opis informuje o "10 000 czaszkach małych dzieci". Fotografia nie ma jednak nic wspólnego z ludobójstwem na Wołyniu. Wyjaśniamy, co wiadomo o grobie i ofiarach, które się w nim znajdują.

"10 000 czaszek małych dzieci" zabitych podczas rzezi wołyńskiej? Co widać na zdjęciu

"10 000 czaszek małych dzieci" zabitych podczas rzezi wołyńskiej? Co widać na zdjęciu

Źródło:
Konkret24

"To jest mocne" - napisał rzecznik rządu Adam Szłapka, publikując w mediach społecznościowych "wyciąg z systemu wizowego", który miał udowadniać, że za rządów Zjednoczonej Prawicy nie kontrolowano migracji do Polski. Tylko że akurat nie te dane to pokazują.

Adam Szłapka pokazuje dane o "niekontrolowanej migracji". Manipuluje

Adam Szłapka pokazuje dane o "niekontrolowanej migracji". Manipuluje

Źródło:
Konkret24

Wizualizacje remontowanych kamienic we Wrocławiu wywołały poruszenie w sieci. Na budynkach widać bowiem szyldy w językach polskim i niemieckim. Czy rzeczywiście tam wiszą? My sprawdziliśmy, a inwestor wyjaśnia.

Niemieckie szyldy na kamienicach we Wrocławiu? "Charakter ilustracyjny"

Niemieckie szyldy na kamienicach we Wrocławiu? "Charakter ilustracyjny"

Źródło:
Konkret24

"Biurokratyczny zamordyzm w plastikowym wydaniu" - grzmiał w Sejmie poseł Konfederacji Witold Tumanowicz, twierdząc, że szwedzka fundacja wykazała wzrost liczby wyrzucanych nakrętek po tym, jak Unia Europejska nakazała przytwierdzać je do butelek. Tylko że to nieprawda.

"Unijne nakrętki". Konfederacja cytuje szwedzki raport. Oto jak zmyśla

"Unijne nakrętki". Konfederacja cytuje szwedzki raport. Oto jak zmyśla

Źródło:
Konkret24

Podczas gdy polski polityk wprost podważa zbrodnie popełnione w Auschwitz-Birkenau, w sieci rozpowszechniane są grafiki AI, które mają imitować autentyczne obrazy pokazujące sceny z tego obozu zagłady. Powstają często na bazie prawdziwych, zachowanych zdjęć. "Manipulowanie takim obrazem dla rozrywki bezcześci go" - przestrzega muzeum. Apeluje o niepodawanie dalej takich postów.

Nieautentyczne obrazy o Auschwitz. Muzeum apeluje do internautów

Nieautentyczne obrazy o Auschwitz. Muzeum apeluje do internautów

Źródło:
Konkret24

Iga Świątek pokonała Amandę Anisimovą w finale Wimbledonu, przechodząc do historii tenisa. Jej zwycięstwo skomentował premier Donald Tusk, lecz nie ustrzegł się przy tym wpadki.

Tusk o Świątek: "jeszcze nikt nigdy" nie wygrał tak finału Wimbledonu. Wygrał

Tusk o Świątek: "jeszcze nikt nigdy" nie wygrał tak finału Wimbledonu. Wygrał

Źródło:
Konkret24

W gorącej dyskusji na temat migrantów "przerzucanych" przez niemiecką granicę politycy opozycji stawiają za wzór Danię i Luksemburg. Według nich te dwa kraje mają nie przyjmować żadnych migrantów z Niemiec. Sprawdziliśmy więc, jak to jest. Publikujemy najnowsze niemieckie statystyki.

Nie tylko do Polski. Do których krajów Niemcy zawracają migrantów. Mamy dane

Nie tylko do Polski. Do których krajów Niemcy zawracają migrantów. Mamy dane

Źródło:
Konkret24

Te historie poruszają. Szczególnie tych rodziców, którzy stracili dzieci, a teraz widzą zdjęcia nastolatków i czytają, że zginęli w wypadkach, lecz ich organy posłużyły do przeszczepów. Autorzy takich wpisów "błagają o udostępnienia" - a my ostrzegamy: to fake newsy.

"Odszedł z tego świata". Fałszywe zdjęcia i prawdziwe żerowanie na uczuciach

"Odszedł z tego świata". Fałszywe zdjęcia i prawdziwe żerowanie na uczuciach

Źródło:
Konkret24

Poseł PiS postanowił zaalarmować o wzroście bezrobocia wśród młodych ludzi w Polsce. Choć posłużył się wiarygodnymi danymi, to przedstawił je w taki sposób, że czytelnik może wyciągać błędne wnioski. Wyjaśniamy.

Poseł PiS zrobił wykres wzrostu bezrobocia. Co policzył, a czego nie?

Poseł PiS zrobił wykres wzrostu bezrobocia. Co policzył, a czego nie?

Źródło:
Konkret24

Opozycja krytykuje rząd za wprowadzenie zakazu lotów dronami nad zachodnią granicą. Według niej ten zakaz ułatwi "przerzucanie" migrantów z Niemiec. A ponadto politycy opozycji twierdzą, że nie ma podstawy prawnej tej decyzji. Wyjaśniamy.

Zakaz dronów na zachodniej granicy. Jest, czy go nie ma

Zakaz dronów na zachodniej granicy. Jest, czy go nie ma

Źródło:
Konkret24

Posłowie Konfederacji grzmią, że prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski postanowił przeznaczyć 700 tysięcy złotych na postawienie na Placu Zbawiciela tęczy. Instalacja ma być symbolem społeczności LGBTQ+. Politycy - a za nimi internauci - zarzucają prezydentowi Warszawy marnowanie pieniędzy. Tylko że on nie ma z tym nic wspólnego.

"Tęcza Trzaskowskiego za 700 tysięcy"? Kto zadecydował

"Tęcza Trzaskowskiego za 700 tysięcy"? Kto zadecydował

Źródło:
Konkret24

"Grok zerwał się z łańcucha", "Grok zwariował" – przestrzegają użytkownicy platformy X należącej do Elona Muska. Rzeczywiście, chatbot oparty na sztucznej inteligencji obraża Tuska i Giertycha, a pozytywnie pisze o Braunie czy Hitlerze. O co chodzi z tym Grokiem? 

Obraża Tuska i Giertycha, chwali Brauna. Co się stało z Grokiem?

Obraża Tuska i Giertycha, chwali Brauna. Co się stało z Grokiem?

Źródło:
TVN24+

"Germanizacja w pełni" - tak internauci i niektóre media komentują rzekomą zmianę nazwy mostu Grunwaldzkiego we Wrocławiu z polskiej na niemiecką. Konserwator zabytków i urząd miasta zaprzeczają, a my tłumaczymy, skąd wziął się ten fałszywy przekaz.

"Chcą zmienić nazwę Mostu Grunwaldzkiego na niemiecką"? O co chodzi

"Chcą zmienić nazwę Mostu Grunwaldzkiego na niemiecką"? O co chodzi

Źródło:
Konkret24

Wygląda jak lokalny serwis, ale nim nie jest. Zamiast informować, strona ta szerzy antymigrancki hejt. W rzekomej trosce o bezpieczeństwo mieszkańców karmi ich strachem. Promują ją politycy, a firmuje człowiek z komitetu poparcia Karola Nawrockiego. Portal Gazeta Zielonogórska to modelowe źródło dezinformacji niemedialnej. Na czym polega to zjawisko? 

Redakcja widmo i niewidzialni migranci. Kto gra strachem w Zielonej Górze

Redakcja widmo i niewidzialni migranci. Kto gra strachem w Zielonej Górze

Źródło:
TVN24+

Prawica rozpowszechnia przekaz o tysiącach "nielegalnych imigrantów" z Afryki, czy Bliskiego Wschodu zawróconych z Niemiec do Polski. Dane - także te najnowsze - pokazują coś zupełnie innego.

Kogo Niemcy zawracają do Polski? Jedna narodowość dominuje

Kogo Niemcy zawracają do Polski? Jedna narodowość dominuje

Źródło:
Konkret24

Politycy opozycji grzmią w mediach społecznościowych, że "ludzie Bodnara chcieli zapewnić sobie bezkarność". Jako dowód rozsyłają rzekomy zapis, który miał się znaleźć w ustawie przygotowywanej w Ministerstwie Sprawiedliwości. Resort już się do tego odniósł, a my wyjaśniamy, co dało początek tej narracji.

"Ustawa bezkarnościowa". Skąd się wziął wirtualny paragraf 

"Ustawa bezkarnościowa". Skąd się wziął wirtualny paragraf 

Źródło:
Konkret24

Zdjęcie wykonane nocą niedaleko granicy z Niemcami przez umieszczoną w lesie fotopułapkę wywołało oburzenie w sieci. Polityczka Konfederacji uznała bowiem, że kamera pokazała niemiecki patrol po polskiej stronie granicy. Wyjaśniamy, kogo naprawdę widać na fotografii.

Czy to "niemieccy żołnierze po polskiej stronie granicy"? Mamy odpowiedź

Czy to "niemieccy żołnierze po polskiej stronie granicy"? Mamy odpowiedź

Źródło:
Konkret24