Bildziukiewicz: W dezinformacji nie możemy do niczego przywyknąć


"Większość z nas deklaruje świadomość dezinformacji, duża część z nas także odporność na nią. Gorzej jest, gdy nas sprawdzą" - mówi w rozmowie z Konkret24 Martyna Bildziukiewicz, jedyna Polka w unijnym zespole East StratCom Task Force, zajmującym się m.in. walką z rosyjską dezinformacją.

Pokazujemy, co jest prawdą, a co fałszem
Weryfikujemy fake newsy, sprawdzamy dane, analizujemy informacje z sieci

Specjalną unijną grupę roboczą do walki z rosyjską propagandą (East StratCom Task Force) powołano w marcu 2015 r. Zespół ekspertów i analityków monitoruje rosyjskie kampanie propagandowo-dezinformacyjne wymierzone w UE oraz poszczególne kraje członkowskie, ale także m.in. w Bałkany. Bieżące informacje i analizy zespołu East StratCom publikowane są na platformie EU vs Disinfo. W grudniu rozmawialiśmy z członkinią grupy - ekspertką ds. dezinformacji i komunikacji strategicznej, Martyną Bildziukiewicz.

Czy Polska jest krajem szczególnie narażonym na dezinformację?

Każdy kraj jest narażony.

Polska jest szczególnym przypadkiem, ponieważ wiele jej obecnych decyzji politycznych po prostu nie podoba się Kremlowi. Martyna Bildziukiewicz

Poza tym należy patrzeć na działania wobec Polski jako na działania wobec Zachodu w ogóle. Chociażby przekazy o potencjalnej "służalczości" Polski wobec Stanów Zjednoczonych to nie jest tylko polski przypadek, takie same narracje można zaobserwować w odniesieniu do Rumunii jako innego kraju na wschodniej flance NATO.

Inny przekaz – "oddawanie swojej suwerenności na rzecz Unii Europejskiej" – to popularny motyw w odniesieniu nie tylko do Polski, a też chociażby do krajów bałtyckich, czy nawet niebędących w Unii krajów Partnerstwa Wschodniego, deklarujących swoją chęć zbliżenia się ze Wspólnotą, takich jak Gruzja.

Bez wątpienia kwestie wojskowości są tematem, w którym widoczne są działania dezinformacyjne. Jakie są inne główne pola?

Wykorzystywana jest także polska polityka energetyczna. Powody tego łatwo zrozumieć. Polska coraz więcej robi w kierunku niezależności energetycznej, a tym samym zmniejszenia zależności od Rosji.

Koniec kontraktu jamalskiego w 2022 roku. PGNiG nie przedłuży umowy
Koniec kontraktu jamalskiego w 2022 roku. PGNiG nie przedłuży umowytvn24

Do tego dochodzi aspekt amerykański, ponieważ nie tylko zaczęliśmy importować amerykański gaz, ale także między innymi amerykańska firma bierze udział przy budowie gazociągu Baltic Pipe [prowadzącego z Norwegii przez Danię do Polski]. Wszelkie takie działania są przedstawione przez dezinformujących jako rusofobiczne i absolutnie nieopłacalne ekonomicznie.

Poza tym eksploatowane są relacje Polski z sąsiadami, szczególnie z Ukrainą, ale także ze Stanami Zjednoczonymi oraz funkcjonowanie Polski w ramach Unii Europejskiej i NATO.

Jaka jest typowa narracja celująca w stosunki polsko-ukraińskie?

Myślę, że przekaz trafiający do najszerszej grupy Polaków to "Ukraińcy zabierający nam pracę" i "wykorzystujący system opieki społecznej". Takie doniesienia łatwo zweryfikować, ponieważ mamy chociażby dane GUS-u czy Urzędu ds. Cudzoziemców, na podstawie których można sprawdzać, czym się zajmują Ukraińcy w Polsce i jak wielu ich jest. Pojawiają się także przekazy próbujące przekonać nas, jak pracownicy z Ukrainy są wykorzystywani przez polskich pracodawców i jak źle im się wiedzie w Polsce.

Z jednej strony takie przekazy są łatwe do zweryfikowania, ale psychologicznie da się wytłumaczyć, że pojawią się osoby, które będą po prostu chciały usłyszeć taką "wiadomość", ponieważ pasuje im to do światopoglądu.

Jest to więc również kwestia tego, czy mamy w sobie tyle zaciętości, żeby takie dane, choć nietrudno dostępne, weryfikować. Martyna Bildziukiewicz

To wymaga kilku dodatkowych kroków, dodatkowego czasu.

A czy kwestie historyczne znajdują swoje odbicie w dezinformacji?

Oczywiście, są one poruszane regularnie i często cyklicznie przy okazji rocznic ważnych wydarzeń. Mogliśmy to obserwować kilka miesięcy temu przy okazji okrągłej rocznicy wybuchu II wojny światowej. W rosyjskich przekazach to Polska była często pokazywana jako agresor odpowiedzialny za to wydarzenie.

Ten przekaz pojawia się cyklicznie, także w ostatnich dniach na konferencji prasowej użył go Władimir Putin. Martyna Bildziukiewicz

Idzie on często w parze z narracją o Armii Czerwonej jako wyzwolicielu Polski i państw bałtyckich czy o czasach bliskiego sojuszu ze Związku Radzieckim jako najlepszym okresie rozwoju społeczno-gospodarczego w Polsce.

Do kogo ma trafić taka narracja?

To jest bardziej na użytek wewnętrzny rosyjski oraz w mniejszym stopniu państw wokół Rosji. Chociaż te treści trafiają w sieci także na polski rynek. Wystarczy przytoczyć wideo z rosyjskiej telewizji państwowej, gdzie opowiada się właśnie o Polsce jako o agresorze. Polscy odbiorcy bardzo się oburzyli na przytaczane tam teorie, co pokazuje tylko, że takie treści skrojone są jednak bardziej do wewnętrznego odbiorcy. Nie znaczy to jednak, że nie krążą po Europie.

Czym różni się dezinformacja od propagandy?

One bywają połączone, czasami nawet w jednym przekazie. Koronna różnica jest jednak taka, że propaganda ma na celu zwykle pokazanie czyjegoś wizerunku w dobrym świetle. Dezinformacja jest tą taką "ciemniejszą stroną" tego obrazu.

Przykładowo w Rosji głównym celem jest osłabienie Zachodu, do którego zaliczamy się także my. Martyna Bildziukiewicz

Dlatego właśnie cele dezinformacji są bardziej, powiedziałabym, wrogie.

Jakie narzędzia stosuje się, żeby te cele osiągnąć?

Skupię się na Rosji, ponieważ walkę z dezinformacją płynącą z tego kraju mamy wpisaną w mandacie nadanym naszej organizacji [East StratCom Task Force – red.] przez Radę Europejską. Te narzędzia można podzielić między trzech głównych aktorów. Pierwszym jest farma trolli.

Ta konkretna w Petersburgu?

Tak. Teraz wiemy o niej już zdecydowanie więcej. Wiemy, że pierwsze ślady jej działalności pochodzą z 2013 roku, kiedy odnotowano działalność pracujących tam ludzi mających zamieszczać konkretne treści w sieci, czyli tzw. trolli, przy okazji lokalnych wyborów w Petersburgu.

Potem ta działalność rozpowszechniła się na całą Rosję przy wyborach prezydenckich, a następnie rozpoczął się ten najlepiej poznany okres prac Internet Research Agency, czyli kampania przed wyborami prezydenckimi w Stanach Zjednoczonych. Dzięki opublikowaniu przez Twittera całego zestawu kont i tweetów związanych z tą agencją wiemy jednak, że na terenie Unii Europejskiej były one aktywne już przed eurowyborami w 2014 roku, m.in. w Grecji. Dodatkowo Facebook ogłosił, że siatki kont powiązanych z IRA działały także w Afryce. Skala jest ogromna.

Mamy więc agencję, w której opłacani ludzie tworzą fałszywe konta w mediach społecznościowych i za pomocą wpisów oraz komentarzy forsują konkretne, ustalone z góry, przekazy. Kim są dwaj pozostali aktorzy?

Najbardziej aktywni to kanał Russia Today, obecnie pod nazwą RT, i portal Sputnik. RT to nie tylko kanał telewizyjny, ale także bardzo aktywne konta w mediach społecznościowych. Szeroki zasięg dotarcia treści RT wynika między innymi z tego, że kanał jest częścią telewizji kablowej w wielu europejskich krajach, a globalnie operuje w ponad 100 państwach. Bardziej rozpoznawalny w Polsce jest jednak Sputnik, który w przeciwieństwie do RT ma wersję polskojęzyczną.

Jak wygląda dezinformacja w wykonaniu tego portalu?

Z jednej strony Sputnik Polska próbuje przemówić do ludzi z sentymentem za czasami słusznie minionymi. Z drugiej - emituje dużo przekazów kwestionujących polską politykę zagraniczną w ogóle, szczególnie relacje ze Stanami Zjednoczonymi i z NATO. Są one przedstawiane w sposób jednostronny.

Materiał "Disinformation Matters" ("Dezinformacja ma znaczenie")
Materiał "Disinformation Matters" ("Dezinformacja ma znaczenie")EUvsDisinfo

Rosyjska dezinformacja nie kończy się jednak na tych trzech aktorach. Pojawienie się danego przekazu na stronie Sputnik Polska to często dopiero początek jego podróży po sieci. Przekaz może rozpoczynać się na stronie Sputnika, ale potem "migruje" do rożnych czeluści internetu, w taki sposób, by pierwotne, powiązane z Rosją źródło nie było widoczne. Analizę tego procesu przeprowadził m.in. think-tank Info Ops kilka miesięcy temu. Przyjrzano się, jak przekazy Sputnika dotyczące relacji polsko-ukraińskich są "prane", na przykład przez siatki blogerów czy różne portale udające rzetelne źródła informacji, a następnie trafiają już do mediów społecznościowych.

Przykładowy schemat rozpowszechniania internetowych treści Sputnik PolskaEUvsDisinfo

Inną wersją takiego prania informacji jest tworzenie grup w mediach społecznościowych, poświęconych, na przykład, hobby i poradom, które po jakimś czasie – zdobywszy dużo polubień i zainteresowania użytkowników – drastycznie zmieniały treść, by wspierać przekazy rasistowskie i pełne mowy nienawiści. O istnieniu jednej z takich siatek, działających m.in. w Polsce, donosiły Avaaz i OKO.Press.

Weźmy przykład rosyjskich przekazów o relacjach Polska-USA czy Polska-NATO. Jeśli wspomniane media, takie jak RT czy Sputnik, przedstawiają je ze swojego punktu widzenia, to dlaczego możemy mówić o tym jako o dezinformacji?

To jest bardzo ważna kwestia. Sputnik, RT i podobni aktorzy uważają się za media i przedstawiają się jako media, ale przedstawiają tylko jeden punkt widzenia, pokazują tylko fragment całego obrazu – drzewo, a nie las. Ponadto ten punkt widzenia jest oparty na nieprawdziwych przekazach.

Tymczasem rolą mediów nie jest uporczywe forsowanie jednej, konkretnej opinii. Jeśli ktoś celowo rozpowszechnia fałszywe informacje i manipulacje, to nie oferuje alternatywnego punktu widzenia.

Krążymy cały czas wokół dezinformacji rosyjskiej, jako że właśnie nią zajmuje się East StratCom Force Task. Czy na tej scenie są jednak jacyś inni aktorzy?

Oczywiście, jest ich wielu i co więcej często korzystają oni z podobnych narzędzi i nawet z podobnych narracji [co Rosja – red.], choć to naturalnie zależy od kontekstu. W StratCom oraz w całej Europejskiej Służbie Działań Zewnętrznych [pod którą podlega ESFT – red.] rzeczywiście jest refleksja na temat innych państw i niektóre ich działania są monitorowane.

Sami spotykamy się z pytaniem, dlaczego tak mocno koncentrujemy się na Rosji. Warto zdać sobie sprawę z dwóch rzeczy: po pierwsze wiemy naprawdę dużo, jak działa ten kraj i dlaczego postępuje w dany sposób. Poza tym schematy działań dezinformacyjnych prowadzonych przez Kreml są wykorzystywane potem przez innych aktorów.

Jeśli zrozumiemy to zjawisko płynące z Rosji, będziemy w stanie lepiej zrozumieć dezinformację pochodzącą z innych kierunków. Martyna Bildziukiewicz

Jak wysoko w hierarchii problemów współczesnej Unii Europejskiej – takich jak brexit czy kryzys migracyjny – umiejscowiłaby Pani dezinformację?

Trudno porównywać to zjawisko do innych problemów, takich jak kryzys migracyjny, ale na pewno dezinformacja to problem poważny, który dotyka każdego obywatela, czy jest tego świadomy, czy nie.

Na to, jak Unia Europejska radzi sobie z tym problemem, trzeba spojrzeć w perspektywie ostatniego roku. Moment, w którym wiele się zmieniło, to grudzień 2018 roku. Ma to związek między innymi z ubiegłorocznymi wyborami do Parlamentu Europejskiego. Aby je chronić, właśnie w grudniu 2018 unijne instytucje uzgodniły plan działań przeciwko dezinformacji. Dzięki niemu podejmuje je nie tylko nasza komórka – East Stratcom Task Force – lecz również Komisja Europejska, Parlament Europejski i inne instytucje.

A czy świadomość tego zjawiska istnieje w polskim społeczeństwie?

Większość z nas deklaruje świadomość dezinformacji, duża część z nas – także odporność na nią. Gorzej jest, gdy nas sprawdzą.

Świadomość i rozpowszechnienie dezinformacji w Polsce (raport NASK z września 2019)

Tę kwestię opisano w badaniu zrealizowanym przez NASK. Po części ankietowej, w której pytano respondentów, jak weryfikują informacje i czy spotkali się z ich fałszowaniem i manipulacją, zaprezentowano wyniki testu, gdzie przedstawiono im siedem zdań. Mieli rozpoznać, które są opinią, a które faktem. Prawie połowa osób oblała ten test.

Siedem zdań przedstawionych ankietowanymNASK

Dlatego właśnie, mówiąc o świadomości, myślę, że może czasami zgubić nas takie założenie, że jesteśmy odporni i znamy ten temat. Spotykam się przykładowo z takimi opiniami, że "jesteśmy odporni na dezinformację, bo niektórzy pamiętają czasy komunistycznej propagandy".

I to pomaga w przeciwstawianiu się dezinformacji? Jak?

Może pomagać, bo uwrażliwia na to zjawisko, ale nie jest wszystkim. Z tego co wiemy o działaniach Kremla w kwestii dezinformacji oraz jednostkach, które się nią posługują, one bardzo szybko się uczą i bardzo dużo o nas wiedzą. Jakie guziki nacisnąć, jakie tematy wyeksploatować. Wiedzą na przykład, że osoby o poglądach bliższych prawej stronie będą mocniej reagować na wszystkie kwestie związane z relacjami polsko-ukraińskimi. Dlatego trzeba mieć pewną pokorę w sobie odnośnie tego, co się wie i czym się kieruje, szukając informacji w internecie. Poza tym każdy z nas funkcjonuje w jakiejś bańce informacyjnej, a niektórzy poszukują w mediach tylko potwierdzenia tego, co już wiemy. To często nas gubi.

Beata Biel i dr Jan Zając w Tak Jest
Beata Biel i dr Jan Zając w Tak JestTVN24 | tvn24

W podnoszeniu świadomości dezinformacji ma pomagać stworzony przez East StratCom Force Task portal EUvsDisinfo. Jak może z niego korzystać osoba chcąca sprawdzić daną informację czy poszerzyć swoją wiedzę na temat dezinformacji?

Flagową częścią portalu, która może być przydatna w takiej sytuacji, jest baza przypadków dezinformacji, która liczy już ponad 7 tysięcy szczegółowych przykładów. Można w niej zweryfikować dany przekaz chociażby z użyciem słów kluczy, daty czy języka, w jakim wystąpił.

W tym miejscu ważne, aby dodać, że rosyjska dezinformacja nie jest tworzona wyłącznie po rosyjsku. Monitorujemy ponad 20 języków. Powtarzalność dezinformacyjnych narracji powoduje, że kiedy natrafiamy na dany przekaz, istnieje szansa, że znajduje się on już w bazie.

Jakiś przykład?

Chociażby znana od wielu lat narracja o sponsorowaniu różnych przewrotów na świecie przez Stany Zjednoczone i Zachód w ogóle. Obserwowaliśmy ją zarówno przy okazji niedawnych protestów w Boliwii, jak i widzimy do dzisiaj w kontekście ukraińskiego Euromajdanu. Oczywiście weryfikowaliśmy prawdziwość tych doniesień, ale od razu wpisują się one w narracje mówiącą, że gdziekolwiek na świecie ludzie wychodzą na ulice, USA lub rzadziej Unia Europejska, musiały w tym maczać palce.

Wracając do EUvsDisinfo, każdy może znaleźć tam różne analizy, które nie mają jednak pochodzić do tematu w skomplikowanej, naukowej formie, ale raczej wyjaśniać komuś niezbyt zagłębionemu w tę tematykę, dlaczego coś się dzieje. Poza tym działa repozytorium, biblioteka różnych aspektów dezinformacji – narzędzi, studiów przypadku czy nawet kwestii ingerencji w wybory.

Czego nauczyliśmy się o dezinformacji w 2019 roku?

Na przykład tego, że dezinformujący szybko się uczą i trzeba za nimi nadążyć. To znaczy mieć otwarty umysł na pojawianie się nowych środków. Jeszcze kilka lat temu bota można było łatwo rozpoznać, ponieważ miał zwykle dziwny nick z ciągiem cyferek i komunikował się w dziwnym języku. Ale to już coraz rzadszy przypadek. Nauczyliśmy się też znacznie więcej o praniu informacji/dezinformacji, o którym rozmawialiśmy wcześniej.

To wszystko oznacza, że w dezinformacji nie możemy do niczego przywyknąć. Martyna Bildziukiewicz

To nie jest łatwe, ale warto poświęcić nieco więcej czasu na weryfikowanie tego, co czytamy – źródła, autorów, treści. Może w tym przypadku mniej znaczy lepiej.

Dr Martyna Bildziukiewicz jest jedyną Polką w unijnym zespole East StratCom Task Force, którego celem jest monitorowanie, analiza i odpowiedź na prokremlowską dezinformację. Analityczka, ekspertka ds. komunikacji. Przed dołączeniem do unijnej grupy ekspertów walczących z dezinformacją w 2018 r., pracowała w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Była jednym z rzeczników Stałego Przedstawicielstwa Polski przy Unii Europejskiej w Brukseli.

Autor: Michał Istel / Źródło: Konkret24; Zdjęcie tytułowe: Christoph Scholz/Flickr (CC BY-SA 2.0)

Pozostałe wiadomości

"Nie dla podatku katastralnego" - oświadczył Karol Nawrocki w rozmowie ze Sławomirem Mentzenem. Ten wytknął jednak kandydatowi PiS niekonsekwencję w tej sprawie. Bo rzeczywiście, nie po raz pierwszy Nawrocki zmieniał zdanie co do wprowadzenia podatku katastralnego.

Nawrocki o podatku katastralnym. Raz za, raz przeciw

Nawrocki o podatku katastralnym. Raz za, raz przeciw

Źródło:
Konkret24

Po sieci niesie się przekaz, że Chiny zrzucają z samolotów pomoc humanitarną dla Palestyńczyków w Strefie Gazy. Na filmikach w internecie widać olbrzymie spadochrony i przeloty nad piramidami. Wyjaśniamy, co pokazują.

"Chiny zrzucają pomoc dla Gazy"? Co to za nagrania

"Chiny zrzucają pomoc dla Gazy"? Co to za nagrania

Źródło:
Konkret24

"To jest kpina"; "to nie twój kraj"; "hańba" - tak internauci reagują na film pokazujący rzekomo, że Ukraińcy brali udział w niedzielnych wyborach prezydenta Polski. Jednak para z nagrania nie pochodzi z Ukrainy. Dotarliśmy do nich. Są zdumieni hejtem, jaki na nich spadł.

"Ukraińcy wybierają polskiego prezydenta"? Kim są Katya i Leonid

"Ukraińcy wybierają polskiego prezydenta"? Kim są Katya i Leonid

Źródło:
TVN24+

W mediach społecznościowych rozpowszechniane jest zdjęcie ulotki z logo Platformy Obywatelskiej. To "deklaracja" do wypełnienia dla "wiernego wyborcy" partii. Ma on zaznaczyć, ilu przyjmie migrantów pod swój dach. Przedstawiciel PO dementuje, że partia jest autorką tych ulotek.

"Przyjmę i nakarmię migranta". PO odcina się od tej akcji

"Przyjmę i nakarmię migranta". PO odcina się od tej akcji

Źródło:
Konkret24

Politycy PiS, komentując wyniki pierwszej tury wyborów prezydenckich, podkreślają wygraną Rafała Trzaskowskiego wśród głosujących więźniów. Waldemar Buda postuluje, by automatycznie odbierać prawo do głosowania skazanym za najcięższe zbrodnie. Europoseł najwyraźniej nie wie, że to rozwiązanie w polskim prawie już jest.

Głosowanie w więzieniach. Europoseł PiS ma postulat, ale "wyważa otwarte drzwi"

Źródło:
Konkret24

Grzegorz Braun trzy lata temu szarpał w warszawskim szpitalu byłego ministra Łukasza Szumowskiego, a w tym roku uwięził w gabinecie lekarkę w szpitalu w Oleśnicy. Jednak według posła PiS Jacka Sasina tego typu zachowanie to było "obywatelskie zatrzymanie" i "korzystanie z prawa obywatelskiego" - dozwolone prawem. To nieprawda.

Sasin broni Brauna i jego "obywatelskich zatrzymań". Bezpodstawnie

Sasin broni Brauna i jego "obywatelskich zatrzymań". Bezpodstawnie

Źródło:
Konkret24

Sławomir Mentzen złożył propozycję Karolowi Nawrockiemu i Rafałowi Trzaskowskiemu. Zaprosił ich do rozmowy na jego kanale w serwisie YouTube. Zapowiedział, że poprosi ich o podpisanie deklaracji zawierającej osiem punktów, które dotyczą m.in. podatków, wysyłania polskich żołnierzy na Ukrainę czy relacji z Unią Europejską. Sprawdziliśmy, co o postulatach lidera Konfederacji mówili dotychczas kandydaci.

Osiem punktów Mentzena. Co mówili o tym Nawrocki i Trzaskowski

Osiem punktów Mentzena. Co mówili o tym Nawrocki i Trzaskowski

Źródło:
Konkret24

"Sprzedają nawet naszą krew", "państwo handluje krwią Polaków" - komentują internauci, oburzeni opublikowanymi danymi, ile Polska zyskuje na sprzedaży nadwyżek osocza. Wielu jest zaskoczonych, że na bezpłatnie oddawanej przez nich krwi ktoś potem "robi biznes". To nie tak. Wyjaśniamy.

Oddaję krew, a "państwo nią handluje"? Co sprzedajemy, co zyskujemy

Oddaję krew, a "państwo nią handluje"? Co sprzedajemy, co zyskujemy

Źródło:
TVN24+

Czy Krystyna Janda naprawdę obraziła wyborców w reakcji na wyniki pierwszej tury wyborów prezydenckich? Tak sugeruje rozpowszechniany w sieci post, który został oparty na zrzucie ekranu z wyszukiwarki. To manipulacja. Wyjaśniamy, ofiarą jakiego mechanizmu padła aktorka.

Janda o wyborach. "Chamstwo i cwaniactwo króluje"? Tak nie napisała

Janda o wyborach. "Chamstwo i cwaniactwo króluje"? Tak nie napisała

Źródło:
Konkret24

"Niemcy się wygadali", "zagadka aut Bundeswehry rozwiązana" - komentują internauci informację, jakoby niemiecki rząd "ujawnił tajną umowę" z 2014 roku. Rzekomo pozwala ona przerzucać z Niemiec migrantów bez zgody Polski. To nieprawda, a rozpowszechnia ją znany działacz młodzieżówki PiS.

Niemcy "ujawniają tajną umowę" z Polską o migrantach? Wielostopniowa manipulacja

Niemcy "ujawniają tajną umowę" z Polską o migrantach? Wielostopniowa manipulacja

Źródło:
Konkret24

Nie wszystko, co mówili kandydaci podczas kończącej się kampanii przed pierwszą turą wyborów, było zgodne z prawdą. I nie tylko o pomyłki tu chodzi, lecz o całe narracje zbudowane na błędnych tezach. 

10 tematów kampanii opartych na fałszu. Warto wiedzieć

10 tematów kampanii opartych na fałszu. Warto wiedzieć

Źródło:
Konkret24

Cisza wyborcza nie spowodowała, że dezinformacja w mediach społecznościowych na temat prezydenckich wyborów ustała. Fake newsy dotyczyły zarówno samego głosowania, jak i niektórych polityków.

Obcięta karta, kserowanie zaświadczeń, fałszywe zdjęcia. Wyborcza dezinformacja

Obcięta karta, kserowanie zaświadczeń, fałszywe zdjęcia. Wyborcza dezinformacja

Źródło:
Konkret24

Komentarze w sieci wywołuje informacja, jakoby we Włoszech miały zostać zakazane małżeństwa osób tej samej płci. Trudno jednak zakazać czegoś, co i tak nie jest dozwolone. Wyjaśniamy, na co pozwala włoskie prawo.

Włochy "zakazały małżeństw homoseksualnych"? Duża nieścisłość

Włochy "zakazały małżeństw homoseksualnych"? Duża nieścisłość

Źródło:
Konkret24

Węgierskie wojsko przemieszcza się w stronę granicy z Ukrainą - informują internauci, a jako "dowód" publikują nagranie kolumny ciężkiego sprzętu wojskowego jadącej przez jakieś miasto. To klasyczna rosyjska dezinformacja, której celem jest potęgowanie napięć między Węgrami a Ukrainą, ale także wzbudzanie niepokoju obywateli innych państw.

"Węgierskie czołgi przy granicy z Ukrainą"? Co pokazuje mapa

"Węgierskie czołgi przy granicy z Ukrainą"? Co pokazuje mapa

Źródło:
Konkret24

Po jednej z ostatnich blokad trasy S8 w Warszawie organizowanych przez aktywistów Ostatniego Pokolenia w sieci zaczęło krążyć zdjęcie mężczyzny, który rzekomo uczestniczył w proteście. Internauci twierdzili, że to Wojtek - jeden z aktywistów klimatycznych, którzy przykleili się do asfaltu. Mylili się.

Wojtek z Ostatniego Pokolenia? Inny znany aktywista

Wojtek z Ostatniego Pokolenia? Inny znany aktywista

Źródło:
Konkret24

Wybory już za trzy dni, więc zwolennicy poszczególnych kandydatów nasilają w mediach społecznościowych swoje wsparcie dla nich - niejednokrotnie publikując fake newsy. Tak właśnie jest z plakatem zachęcającym do głosowania na Karola Nawrockiego.

"Patrioci za Nawrockim". A kto jest na zdjęciu?

"Patrioci za Nawrockim". A kto jest na zdjęciu?

Źródło:
Konkret24

Na trzy dni przed wyborami prezydenckimi internauci pokazują w mediach społecznościowych otrzymywane SMS-y mające zachęcać do głosowania na Rafała Trzaskowskiego. Sztab kandydata zaprzecza i nazywa to "masową akcją dezinformacji wyborczej". Ostrzegamy przed oszustami.

"Agitacja wyborcza PO"? Nie, uwaga na oszustów

"Agitacja wyborcza PO"? Nie, uwaga na oszustów

Źródło:
Konkret24

Administracja Trumpa nie wprowadzi jednak ograniczeń eksportu chipów stosowanych w systemach sztucznej inteligencji. Miały dotyczyć sporej grupy krajów, w tym Polski. Politycy PiS twierdzą, że to "sukces" niedawnej wizyty Karola Nawrockiego w USA. Fakty, które przeanalizowaliśmy, nie potwierdzają tej tezy.

USA znoszą restrykcje na chipy AI, PiS ogłasza "sukces Nawrockiego". Jak było naprawdę?

USA znoszą restrykcje na chipy AI, PiS ogłasza "sukces Nawrockiego". Jak było naprawdę?

Źródło:
Konkret24

Rozsyłając nagranie, na którym kongresmen prezentuje wejście do tajemniczego tunelu pod amerykańskim Kapitolem, internauci twierdzą, że był on wykorzystywany przez siatkę pedofili. Oto jak poglądowy filmik połączono ze znaną teorią spiskową.

Siatka pedofili i tunel pod Kapitolem? Co pokazuje kongresmen

Siatka pedofili i tunel pod Kapitolem? Co pokazuje kongresmen

Źródło:
Konkret24

W polskiej sieci krąży nagranie z przekazem, jakoby władze Holandii zniosły pomoc socjalną dla Ukraińców. To miało wywołać protesty ukraińskich uchodźców na holenderskich ulicach. Ten przekaz jednak niewiele ma to wspólnego z prawdą.

Ukraińcy protestują "po odcięciu socjalu"? Co to za marsz

Ukraińcy protestują "po odcięciu socjalu"? Co to za marsz

Źródło:
Konkret24

Miliony wyświetleń generuje nagranie, które jakoby pokazuje, jak papież Leon XIV "sprytnie uniknął" flagi społeczności LGBT+, którą powiewał jeden z wiernych. Tyle że to wcale nie była "flaga dumy".

Papież "odwraca się" od flagi LGBT? To inna flaga

Papież "odwraca się" od flagi LGBT? To inna flaga

Źródło:
Konkret24

Tusz z długopisów w lokalach wyborczych można usunąć za pomocą zapalniczki - sugerują internauci, pokazując jako "dowód" pewne nagranie. Zalecają, by na wybory zabrać własny długopis. Uwaga: to jedna z odsłon dezinformacji o planowanym fałszerstwie wyborczym. Wyjaśniamy.

"Weź długopis na wybory"? Uwaga: dezinformacja

"Weź długopis na wybory"? Uwaga: dezinformacja

Źródło:
Konkret24

Ostatnia debata prezydencka przed wyborami, która odbędzie się 12 maja, wywołuje dodatkowe emocje z powodu przekazu polityków PiS. W mediach społecznościowych sugerują, jakoby losowanie kolejności wypowiedzi zostało ustawione na korzyść kandydata KO Rafała Trzaskowskiego. Podobnie mówili na porannej konferencji prasowej. To nieprawda.

PiS o "skandalicznym losowaniu" kolejności w debacie. Bezpodstawny zarzut

PiS o "skandalicznym losowaniu" kolejności w debacie. Bezpodstawny zarzut

Źródło:
Konkret24

Paczuszka z białym narkotykiem i łyżeczka do jego zażywania - to według internautów miało leżeć na stole, przy którym w pociągu do Kijowa spotkali się Emmanuel Macron, Friedrich Merz i Keir Starmer. Przestrzegamy, to prorosyjska dezinformacja.

Macron, Merz, Starmer w pociągu. Co ukryto przed kamerami?

Macron, Merz, Starmer w pociągu. Co ukryto przed kamerami?

Źródło:
Konkret24

Internauci z oburzeniem komentują rzekomy nowy zakup Wołodymyra Zełenskiego - ma to być willa na Florydzie warta 20 milionów dolarów. Twierdzą, że zapłacono za nią środkami przekazanymi Ukrainie na walkę z Rosją. To nieprawda, kolejny fake news prorosyjskiej propagandy.

Willa Zełenskiego na Florydzie? To nie jego

Willa Zełenskiego na Florydzie? To nie jego

Źródło:
Konkret24

Podczas ostatniej telewizyjnej debaty prezydenckiej marszałek Sejmu Szymon Hołownia oznajmił, że w Sejmie nie ma projektu ustawy o asystencji osobistej. W sieci oburzyli się politycy PiS, twierdząc, że projekt jest już od dawna, tylko został zamrożony. Wyjaśniamy, o co chodzi.

Hołownia asystencji osób z niepełnosprawnościami: projektu nie mamy w Sejmie. Opozycja: jest. Tłumaczymy

Hołownia asystencji osób z niepełnosprawnościami: projektu nie mamy w Sejmie. Opozycja: jest. Tłumaczymy

Źródło:
Konkret24

Masz swoje hipotezy, dobierasz do nich pasujące ci zdarzenia, podkręcasz emocje - i teoria gotowa. To nic, że nieprawdziwa, byle znalazła zwolenników. Tak się właśnie stało z blackoutem w Hiszpanii i Portugalii. Przeciwnicy zielonej energii obarczyli winą Europejski Zielony Ład, a politycy stali się pasem transmisyjnym tej nowej teorii spiskowej. Zadział efekt potwierdzenia.

Blackout w Hiszpanii a Zielony Ład. Jak działa "efekt potwierdzenia"

Blackout w Hiszpanii a Zielony Ład. Jak działa "efekt potwierdzenia"

Źródło:
Konkret24

Rafał Trzaskowski w kampanii prezydenckiej wielokrotnie odwoływał się do swoich doświadczeń i sukcesów jako prezydenta Warszawy. Chwalił się 14 tysiącami mieszkań - raz były "wybudowane", raz "oddane", a innym razem "nowe". Kandydat ze swoich wypowiedzi tłumaczy się brakiem precyzji. Wyjaśniamy, ile mieszkań komunalnych powstało w Warszawie za kadencji polityka KO.

Trzaskowski i 14 tysięcy mieszkań w Warszawie. O jakie lokale chodzi

Trzaskowski i 14 tysięcy mieszkań w Warszawie. O jakie lokale chodzi

Źródło:
Konkret24

Do tegorocznej parady w Dzień Zwycięstwa w Moskwie rosyjskie wojsko miało się przygotowywać, ćwicząc na czołgach "wypożyczonych w Kazachstanie" - twierdzą internauci, pokazując jako "dowód" pewnie nagranie. To, co na nim widać, przeczy jednak ich tezie.

Czołgi "wypożyczone z Kazachstanu" na paradzie w Moskwie?

Czołgi "wypożyczone z Kazachstanu" na paradzie w Moskwie?

Źródło:
Konkret24

Szefowa kancelarii prezydenta Małgorzata Paprocka broni Andrzeja Dudy jako strażnika konstytucji. Według niej "nie było żadnego wyborów sędziów dublerów". Przypominamy więc, jak w 2015 roku wybrano sędziów do Trybunału Konstytucyjnego.

Nieprawda minister Paprockiej. Dotyczy sędziów dublerów

Nieprawda minister Paprockiej. Dotyczy sędziów dublerów

Źródło:
Konkret24

Kilka godzin po tragedii na Uniwersytecie Warszawskim w mediach społecznościowych zaczęła krążyć informacja, jakoby sprawcą ataku był Ukrainiec. Przestrzegamy przed rozpowszechnianiem takich pogłosek, nie są prawdziwe.

Tragedia na uniwersytecie. Dezinformacja o sprawcy

Tragedia na uniwersytecie. Dezinformacja o sprawcy

Źródło:
Konkret24