"Mój ukochany myśli, że Bill Gates zaczipuje ludzkość". Jak z nim rozmawiać?

"Mój ukochany myśli, że Bill Gates zaczipuje ludzkość". Jak z nim rozmawiać?PAP

Niezależnie od wykształcenia ludzie mogą mieć uzasadnione obawy wobec szczepionek. Jak rozmawiać z kimś, kto jest nam bliski, ale wierzy w teorie spiskowe? Na przykład w tę, że Bill Gates chce użyć szczepionek na COVID-19, by wszczepić ludziom mikroczipy? Polecamy wskazówki opracowane przez zespół EUvsDisinfo.

Pokazujemy, co jest prawdą, a co fałszem
Weryfikujemy fake newsy, sprawdzamy dane, analizujemy informacje z sieci

Wybuch pandemii na początku marca 2020 roku spowodował, że internet zalały fałszywe, niezweryfikowane tezy o szczepionkach i szczepieniach. Przyczyniają się nie tylko do rozwoju zjawiska infodemii, ale powodują też chaos i pogłębiają kryzys zdrowotny spowodowany COVID-19. W Konkret24 wielokrotnie wyjaśnialiśmy już nieprawdziwe twierdzenia związane z teoriami spiskowymi - wśród nich te o rzekomym związku pandemii z byłym prezesem Microsoftu Billem Gatesem.

Zwolennicy tych teorii szerzą m.in. tezę, że Bill Gates użyje szczepionek, by wszczepić ludziom mikroczipy. Takie twierdzenia chętnie podchwytują i rozpowszechniają prokremlowskie ośrodki dezinformacji. Dostrzegł to zespół portalu EUvsDisinfo zajmującego się identyfikacją dezinformacji prowadzonej poza granicami Unii Europejskiej.

Bill Gates komentuje teorie spiskowe na swój temat (materiał z 2021 roku)
Bill Gates komentuje teorie spiskowe na swój temat (materiał z 2021 roku)tvn24

Wpisy w mediach społecznościowych przestrzegające, że mikroczipy mogą rzeczywiście być szczepionkach, wiele osób uważa za absurdalne. Lecz co z tymi, którzy w nie wierzą? EUvsDisinfo opracował porady, jak rozmawiać z kimś, kto wierzy w antyszczepionkowe teorie spiskowe.

1. Zachowaj spokój

Jeśli natkniesz się w mediach społecznościowych na dezinformację lub teorie spiskowe na temat szczepionek, dobrą praktyką jest zgłaszanie takich postów serwisom. Te treści prawdopodobnie są sprzeczne z ich polityką. Angażowanie się w komentowanie takich treści - nawet zostawienie negatywnego komentarza - tylko pomoże w ich dalszym rozprzestrzenianiu się. Co jednak zrobić, kiedy to bliska ci osoba - przyjaciel, krewny, partnerka lub partner - wierzy i dzieli się z innymi fałszywymi tezami i teoriami spiskowymi?

Po pierwsze, musisz zachować spokój. Niezależnie od wykształcenia ludzie mogą mieć uzasadnione obawy wobec szczepionek. Kluczem do przeprowadzenia rzeczowej rozmowy na ten temat jest potraktowanie drugiej osoby z szacunkiem i gotowość wysłuchania jej. Wyśmiewanie, zawstydzanie lub gniewanie się na kogoś, kto wierzy, że pandemia została zaplanowana przez Billa Gatesa i że jego celem jest przejęcie kontroli nad ludzkością poprzez globalne szczepienie preparatami, w których znajdują się czipy, może przynieść efekt odwrotny do zamierzonego.

2. Zrozum powody

Opublikowany w 2016 roku raport Europejskiego Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) pokazuje, że opinie na temat szczepionek wyrabiamy sobie nie tylko na podstawie faktów naukowych czy wiedzy medycznej. Dużą rolę ogrywają czynniki społeczne, kulturowe, ekonomiczne i polityczne, a także nasze osobiste doświadczenia i moralność.

Dezinformatorzy doskonale wiedzą, jak nadużywać i wykorzystywać te czynniki. Popularne, lecz niepoparte dowodami twierdzenia o tym, że szczepionki modyfikują ludzkie DNA, odwołują się bardziej do naszych emocji niż do faktów. Wykorzystują nasze przekonania o potrzebie ochrony nas samych i naszych dzieci przed tym, co "nienaturalne", "brudne", "niebezpieczne". Jako takie przedstawiane są właśnie szczepionki. Twierdzenia, że szczepionki przeciw COVID-19 są pretekstem do zaczipowania ludzkości w celu jej kontrolowania, uderzają w nasze przywiązanie do wolności i indywidualnej autonomii.

Tak, manipulacja może dotyczyć naszych przekonań moralnych. Zrozumienie tego może być trudne i nieprzyjemne. Spróbuj zachęcić swojego rozmówcę do krytycznej autorefleksji. Zapytaj o jego obawy i lęki związane ze szczepionkami. Przygotuj się do wysłuchania ich - bez oceniania.

Profesor Jemielniak: musimy być krytyczni w dobrym rozumieniu tego słowa
Profesor Jemielniak: musimy być krytyczni w dobrym rozumieniu tego słowaTVN

3. Nawiąż więź

Ludzie, którzy mają wątpliwości co do szczepionek, prawdopodobnie nie chcą celowo zaszkodzić sobie lub bliskim. Jak zwięźle ujął to jeden z rodziców podczas wykładu TEDx: jeśli chodzi o szczepionki, większość rodziców jest kompletnie przerażona, że zrobi coś złego.

Szczepionki są ofiarą własnego sukcesu. To dzięki nim o chorobach takich jak ospa czytamy w podręcznikach do historii, a nie w gazetach i w portalach informacyjnych. Owszem, istnieje ryzyko - choćby najmniejsze - potencjalnych skutków ubocznych szczepionki. Bliska osoba może się ich obawiać bardziej niż samej choroby tylko dlatego, że ta ostatnia wydaje się odleglejszym zagrożeniem. Część dezinformacji wokół szczepionek celuje właśnie w te obawy.

Unikaj wygłaszania serii ripost, które mogą stworzyć wzajemną niechęć z powodu różnicy poglądów i prowadzić do gniewu. Postaraj się podejść do sytuacji od strony emocjonalnej i osobistej. Opowiedzenie własnej historii o tym, dlaczego jesteś przekonany do szczepionek, może być bardziej przekonujące niż naukowe argumenty, które tej drugiej osobie wydają się abstrakcyjne.

4. Pokaż wiarygodne źródła

Argumenty antyszczepionkowców w sieci rzadko ograniczają się tylko do szczepionek - pokazały badania amerykańskiego think tanku Atlantic Council. Poruszają szersze tematy związane z naszym zdrowiem i ogólnym dobrostanem. To bardziej rozległe sieci niż typowe opowieści o szczepionkach skupione na naukowych danych i komunikatach rządowych instytucji.

Przykładem zapuszczania takich sieci jest facebookowa strona poświęcona "medycynie alternatywnej" skierowana do użytkowników internetu na Ukrainie. Publikowane tam treści łączą szczepionki przeciwko COVID-19 z "niebezpiecznymi" nanocząsteczkami i technologią 5G. Jednoczenie ta sama strona promuje "cuda medycyny ajurwedyjskiej" i korzyści płynące z picia kawy dla chorych na raka.

Jeśli twój bliski znajduje się w podobnej alternatywnej bańce, zachęć go do śledzenia stron i osób dzielących się interesującymi, wiarygodnymi i opartymi na faktach treściami. Dobrym sposobem na zbudowanie odporności na dezinformację w sieci, w tym na temat szczepionek, jest obserwowanie w sieci wiarygodnych naukowców, lekarzy, akademików, niezależnych mediów i fact-checkerów zajmujących się weryfikacją informacji.

5. Zachęć do krytycznego myślenia

Zwolennicy teorii spiskowych często uważają się za krytycznie myślących. Twierdzą, że "zrobili własny research". Problem w tym, że ich research polega na oglądaniu osobliwych filmów na YouTube, śledzeniu podejrzanych osób na Facebooku i zbieraniu dowodów z tendencyjnych kont na Twitterze - zauważa Marianna Spring, dziennikarka BBC News opisująca dezinformacje i teorie spiskowe.

Teorie spiskowe próbują przedstawiać złożoną rzeczywistość w ogólnych i szerokich ujęciach, wyjaśniając "wszystko" i dając odpowiedzi na wszystkie możliwe pytania naraz. Jak twierdzi socjolog John Gagnon, różnica między teorią naukową a teorią spiskową polega na tym, że teoria naukowa ma luki.

Zapytaj więc bliską osobę, która wierzy teoriom spiskowym, czyjej opinii na temat zdrowia i szczepionek ufa i dlaczego. Zachęć ją do zastanowienia się nad tym, jak poszukuje i sprawdza informacje oraz jakie motywy kierują tymi, którzy rozpowszechniają antyszczepionkowe treści.

6. Wiedz, kiedy przestać

Jeśli zastosujesz powyższe rady, masz szansę na konstruktywną rozmowę i wyprowadzenie swojego bliskiego z króliczej nory teorii spiskowych. Lecz nie oczekuj szybkich rezultatów - ostrzega EUvsDisinfo. Nasze poglądy na temat zdrowia są złożone i raczej nie zmienią się w ciągu dnia w wyniku jednej rozmowy.

Nowe dowody czynią nasze poglądy niespójnymi, a to może powodować emocjonalny dyskomfort, wyjaśnia na łamach The Conversation Mark Lorch, profesor komunikacji i chemii na Uniwersytecie w Hull w Wielkiej Brytanii. Zbyt mocne naciskanie na rozmówcę, zasypywanie go dowodami podważającymi jego poglądy może sprawić, że będzie ich równie mocno bronił. W efekcie tylko umocni się w swoim dotychczasowym przekonaniu. "Zjawisko to znane jest jako 'efekt bumerangu' i stanowi ogromny problem przy próbach nakłaniania ludzi do lepszych postaw" - stwierdza prof. Lorch.

Okazując drugiej osobie empatię, nawet jeśli stanowczo sprzeciwiasz się teoriom spiskowym, możesz coś zmienić w skomplikowanej i pełnej niepokoju atmosferze, której sprzyja globalna pandemia.

Polecamy też opublikowane w Konkret24 10 zasad prowadzenia rozmowy ze zwolennikami teorii spiskowych opracowanych zespół MIT Technology Review.

Autor: Gabriela Sieczkowska / Źródło: Konkret24, EUvsDisinfo; zdjęcie: PAP

Źródło zdjęcia głównego: PAP

Pozostałe wiadomości

Po ułaskawieniu Roberta Bąkiewicza przez prezydenta Andrzeja Dudę obrońcy tej decyzji szerzą narrację o niewinnie skazanym za "obronę Kościoła przed barbarzyńcami". Absurd? Nie, przemyślana retoryka. I znana metoda budowania poparcia z wykorzystaniem fałszywego założenia.

Bąkiewicz jako "obrońca Kościoła" kontra "barbarzyńcy". Tu nie ma przypadku

Bąkiewicz jako "obrońca Kościoła" kontra "barbarzyńcy". Tu nie ma przypadku

Źródło:
TVN24+

Europosłowie Adam Bielan i Patryk Jaki sugerują, że Niemcy zawracają migrantów wyłącznie do Polski. Tak nie jest - dane pokazują, że Niemcy stosują tę procedurę wobec innych sąsiadów.

Bielan i Jaki: "robią to tylko z Polską". No nie

Bielan i Jaki: "robią to tylko z Polską". No nie

Źródło:
Konkret24

"To już jest anektowanie terenów należących do Polski" - w tym duchu komentowana jest nagłaśniana w sieci informacja, że Polska oddała most graniczny w Słubicach pod zarząd Niemiec. Wpisuje się ona w prowadzoną przez prawicę i środowiska narodowe akcję polityczną, lecz błędnie jest łączona zarówno z obecnym rządem, jak i z tematem migrantów. To długa historia. Wyjaśniamy.

Polska "oddała most pod zarząd Niemiec"? Ten tak, ale inne "dostała"

Polska "oddała most pod zarząd Niemiec"? Ten tak, ale inne "dostała"

Źródło:
Konkret24

"Kpiny", "bezczelność" - tak internauci komentują przemówienie ambasadora Ukrainy w Polsce wygłoszone na obchodach rocznicy rzezi wołyńskiej. A to za sprawą nagrania, które krąży w sieci. Przekaz jest jednak fake newsem.

Ambasador Ukrainy o Wołyniu mówił 10 sekund? "Muszę zabrać głos"

Ambasador Ukrainy o Wołyniu mówił 10 sekund? "Muszę zabrać głos"

Źródło:
Konkret24

Były premier Mateusz Morawiecki opublikował w mediach społecznościowych film pokazujący "niemieckie wojsko" w okolicach Lubieszyna, pytając, kiedy rząd "z tym skończy". W ten sposób podważył nie tylko obecność wojsk NATO w Polsce, ale też udział Polski w sojuszu.

Morawiecki o "niemieckim wojsku" w Polsce. "Kłamstwem walczy o zasięg"

Morawiecki o "niemieckim wojsku" w Polsce. "Kłamstwem walczy o zasięg"

Źródło:
Konkret24

Politycy prawicy - a za nimi internauci - zwracają ostatnio uwagę na wszystko, co niemieckie bądź z Niemiec, komentując to jako zagrożenie dla Polski. Tak też się stało, gdy na Wałach Chrobrego w Szczecinie zacumowała niemiecka korweta. Padały nawet komentarze o możliwej prowokacji wobec Polski. Ten alarmujący ton i wzbudzający strach polityczny przekaz jest bezzasadny.

Niemiecka korweta Braunschweig w Szczecinie. "Co to ma być?" 

Niemiecka korweta Braunschweig w Szczecinie. "Co to ma być?" 

Źródło:
Konkret24

Europoseł PiS Patryk Jaki przekonuje, że obecny rząd wydaje więcej wiz pracowniczych obcokrajowcom niż poprzednie. Dane, które otrzymaliśmy z MSZ, pokazują coś innego.

Patryk Jaki: "wiz pracowniczych jest teraz więcej". A naprawdę? Mamy dane

Patryk Jaki: "wiz pracowniczych jest teraz więcej". A naprawdę? Mamy dane

Źródło:
Konkret24

Nowa ustawa spowoduje, że polski gaz będzie magazynowany w Niemczech - alarmują politycy opozycji i prawicowe media. To fałszywa narracja zbudowana na wielostopniowej manipulacji. W jej przypadku szczególnie istotne jest, jak powstała.

"Polski gaz u Niemca"? Tekst Obajtka i ustawa z czasów PiS

"Polski gaz u Niemca"? Tekst Obajtka i ustawa z czasów PiS

Źródło:
Konkret24

Po rocznicy rzezi wołyńskiej w sieci pojawiło się zdjęcie, które rzekomo przedstawia szczątki ofiar w zbiorowej mogile. Drastyczny opis informuje o "10 000 czaszkach małych dzieci". Fotografia nie ma jednak nic wspólnego z ludobójstwem na Wołyniu. Wyjaśniamy, co wiadomo o grobie i ofiarach, które się w nim znajdują.

"10 000 czaszek małych dzieci" zabitych podczas rzezi wołyńskiej? Co widać na zdjęciu

"10 000 czaszek małych dzieci" zabitych podczas rzezi wołyńskiej? Co widać na zdjęciu

Źródło:
Konkret24

"To jest mocne" - napisał rzecznik rządu Adam Szłapka, publikując w mediach społecznościowych "wyciąg z systemu wizowego", który miał udowadniać, że za rządów Zjednoczonej Prawicy nie kontrolowano migracji do Polski. Tylko że akurat nie te dane to pokazują.

Adam Szłapka pokazuje dane o "niekontrolowanej migracji". Manipuluje

Adam Szłapka pokazuje dane o "niekontrolowanej migracji". Manipuluje

Źródło:
Konkret24

Wizualizacje remontowanych kamienic we Wrocławiu wywołały poruszenie w sieci. Na budynkach widać bowiem szyldy w językach polskim i niemieckim. Czy rzeczywiście tam wiszą? My sprawdziliśmy, a inwestor wyjaśnia.

Niemieckie szyldy na kamienicach we Wrocławiu? "Charakter ilustracyjny"

Niemieckie szyldy na kamienicach we Wrocławiu? "Charakter ilustracyjny"

Źródło:
Konkret24

"Biurokratyczny zamordyzm w plastikowym wydaniu" - grzmiał w Sejmie poseł Konfederacji Witold Tumanowicz, twierdząc, że szwedzka fundacja wykazała wzrost liczby wyrzucanych nakrętek po tym, jak Unia Europejska nakazała przytwierdzać je do butelek. Tylko że to nieprawda.

"Unijne nakrętki". Konfederacja cytuje szwedzki raport. Oto jak zmyśla

"Unijne nakrętki". Konfederacja cytuje szwedzki raport. Oto jak zmyśla

Źródło:
Konkret24

Podczas gdy polski polityk wprost podważa zbrodnie popełnione w Auschwitz-Birkenau, w sieci rozpowszechniane są grafiki AI, które mają imitować autentyczne obrazy pokazujące sceny z tego obozu zagłady. Powstają często na bazie prawdziwych, zachowanych zdjęć. "Manipulowanie takim obrazem dla rozrywki bezcześci go" - przestrzega muzeum. Apeluje o niepodawanie dalej takich postów.

Nieautentyczne obrazy o Auschwitz. Muzeum apeluje do internautów

Nieautentyczne obrazy o Auschwitz. Muzeum apeluje do internautów

Źródło:
Konkret24

Iga Świątek pokonała Amandę Anisimovą w finale Wimbledonu, przechodząc do historii tenisa. Jej zwycięstwo skomentował premier Donald Tusk, lecz nie ustrzegł się przy tym wpadki.

Tusk o Świątek: "jeszcze nikt nigdy" nie wygrał tak finału Wimbledonu. Wygrał

Tusk o Świątek: "jeszcze nikt nigdy" nie wygrał tak finału Wimbledonu. Wygrał

Źródło:
Konkret24

W gorącej dyskusji na temat migrantów "przerzucanych" przez niemiecką granicę politycy opozycji stawiają za wzór Danię i Luksemburg. Według nich te dwa kraje mają nie przyjmować żadnych migrantów z Niemiec. Sprawdziliśmy więc, jak to jest. Publikujemy najnowsze niemieckie statystyki.

Nie tylko do Polski. Do których krajów Niemcy zawracają migrantów. Mamy dane

Nie tylko do Polski. Do których krajów Niemcy zawracają migrantów. Mamy dane

Źródło:
Konkret24

Te historie poruszają. Szczególnie tych rodziców, którzy stracili dzieci, a teraz widzą zdjęcia nastolatków i czytają, że zginęli w wypadkach, lecz ich organy posłużyły do przeszczepów. Autorzy takich wpisów "błagają o udostępnienia" - a my ostrzegamy: to fake newsy.

"Odszedł z tego świata". Fałszywe zdjęcia i prawdziwe żerowanie na uczuciach

"Odszedł z tego świata". Fałszywe zdjęcia i prawdziwe żerowanie na uczuciach

Źródło:
Konkret24

Poseł PiS postanowił zaalarmować o wzroście bezrobocia wśród młodych ludzi w Polsce. Choć posłużył się wiarygodnymi danymi, to przedstawił je w taki sposób, że czytelnik może wyciągać błędne wnioski. Wyjaśniamy.

Poseł PiS zrobił wykres wzrostu bezrobocia. Co policzył, a czego nie?

Poseł PiS zrobił wykres wzrostu bezrobocia. Co policzył, a czego nie?

Źródło:
Konkret24

Opozycja krytykuje rząd za wprowadzenie zakazu lotów dronami nad zachodnią granicą. Według niej ten zakaz ułatwi "przerzucanie" migrantów z Niemiec. A ponadto politycy opozycji twierdzą, że nie ma podstawy prawnej tej decyzji. Wyjaśniamy.

Zakaz dronów na zachodniej granicy. Jest, czy go nie ma

Zakaz dronów na zachodniej granicy. Jest, czy go nie ma

Źródło:
Konkret24

Posłowie Konfederacji grzmią, że prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski postanowił przeznaczyć 700 tysięcy złotych na postawienie na Placu Zbawiciela tęczy. Instalacja ma być symbolem społeczności LGBTQ+. Politycy - a za nimi internauci - zarzucają prezydentowi Warszawy marnowanie pieniędzy. Tylko że on nie ma z tym nic wspólnego.

"Tęcza Trzaskowskiego za 700 tysięcy"? Kto zadecydował

"Tęcza Trzaskowskiego za 700 tysięcy"? Kto zadecydował

Źródło:
Konkret24

"Grok zerwał się z łańcucha", "Grok zwariował" – przestrzegają użytkownicy platformy X należącej do Elona Muska. Rzeczywiście, chatbot oparty na sztucznej inteligencji obraża Tuska i Giertycha, a pozytywnie pisze o Braunie czy Hitlerze. O co chodzi z tym Grokiem? 

Obraża Tuska i Giertycha, chwali Brauna. Co się stało z Grokiem?

Obraża Tuska i Giertycha, chwali Brauna. Co się stało z Grokiem?

Źródło:
TVN24+

"Germanizacja w pełni" - tak internauci i niektóre media komentują rzekomą zmianę nazwy mostu Grunwaldzkiego we Wrocławiu z polskiej na niemiecką. Konserwator zabytków i urząd miasta zaprzeczają, a my tłumaczymy, skąd wziął się ten fałszywy przekaz.

"Chcą zmienić nazwę Mostu Grunwaldzkiego na niemiecką"? O co chodzi

"Chcą zmienić nazwę Mostu Grunwaldzkiego na niemiecką"? O co chodzi

Źródło:
Konkret24

Wygląda jak lokalny serwis, ale nim nie jest. Zamiast informować, strona ta szerzy antymigrancki hejt. W rzekomej trosce o bezpieczeństwo mieszkańców karmi ich strachem. Promują ją politycy, a firmuje człowiek z komitetu poparcia Karola Nawrockiego. Portal Gazeta Zielonogórska to modelowe źródło dezinformacji niemedialnej. Na czym polega to zjawisko? 

Redakcja widmo i niewidzialni migranci. Kto gra strachem w Zielonej Górze

Redakcja widmo i niewidzialni migranci. Kto gra strachem w Zielonej Górze

Źródło:
TVN24+

Prawica rozpowszechnia przekaz o tysiącach "nielegalnych imigrantów" z Afryki, czy Bliskiego Wschodu zawróconych z Niemiec do Polski. Dane - także te najnowsze - pokazują coś zupełnie innego.

Kogo Niemcy zawracają do Polski? Jedna narodowość dominuje

Kogo Niemcy zawracają do Polski? Jedna narodowość dominuje

Źródło:
Konkret24

Politycy opozycji grzmią w mediach społecznościowych, że "ludzie Bodnara chcieli zapewnić sobie bezkarność". Jako dowód rozsyłają rzekomy zapis, który miał się znaleźć w ustawie przygotowywanej w Ministerstwie Sprawiedliwości. Resort już się do tego odniósł, a my wyjaśniamy, co dało początek tej narracji.

"Ustawa bezkarnościowa". Skąd się wziął wirtualny paragraf 

"Ustawa bezkarnościowa". Skąd się wziął wirtualny paragraf 

Źródło:
Konkret24

Zdjęcie wykonane nocą niedaleko granicy z Niemcami przez umieszczoną w lesie fotopułapkę wywołało oburzenie w sieci. Polityczka Konfederacji uznała bowiem, że kamera pokazała niemiecki patrol po polskiej stronie granicy. Wyjaśniamy, kogo naprawdę widać na fotografii.

Czy to "niemieccy żołnierze po polskiej stronie granicy"? Mamy odpowiedź

Czy to "niemieccy żołnierze po polskiej stronie granicy"? Mamy odpowiedź

Źródło:
Konkret24