Zdaniem ministra sprawiedliwości to "opozycja podejmowała decyzje" i "podżegała prezydentów miast do tego, by zablokowali przeprowadzenie wyborów" kopertowych 10 maja 2020 roku - dlatego powinna stanąć przed Trybunałem Stanu. Konstytucjonaliści przypominają, że polskie prawo - z jednym wyjątkiem - na to nie pozwala.
Opozycja przyjęła skrajnie cyniczny, anarchizujący państwo i bezprawny, można wręcz mówić sprzeczny z prawem karnym sposób działania, który winien zakończyć się wizytą wszystkich panów z opozycji przed Trybunałem Stanu. I to oni powinni odpowiadać, a nie pan premier Mateusz Morawiecki, czy inne osoby" - w ten sposób 26 maja na konferencji prasowej Zbigniew Ziobro, minister sprawiedliwości i prokurator generalny przypisał opozycji odpowiedzialność za bezprawie, do jakiego doszło wokół wyborów kopertowych.Była to reakcja na fakt, że 25 maja prezes Najwyższej Izby Kontroli Marian Banaś przekazał, iż Izba kieruje do prokuratury zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przez premiera Mateusza Morawieckiego, szefa KPRM Michała Dworczyka oraz ministrów Jacka Sasina i Mariusza Kamińskiego. Zawiadomienia dotyczą przygotowań do wyborów kopertowych, które rząd przygotowywał na 10 maja 2020 roku. NIK uznała działania premiera w tamtym czasie za pozbawione podstaw prawnych.Tymczasem według Zbigniewa Ziobry to "opozycja podejmowała decyzje" i "podżegała prezydentów miast do tego, by zablokowali przeprowadzenie wyborów" - i dlatego powinna stanąć przed Trybunałem Stanu.
"Prawo mu nie przeszkadza w polityce"
Słowa ministra sprawiedliwości wywołały dyskusję w internecie. Pisano m.in., że nie ma możliwości postawienia przedstawicieli opozycji przed Trybunałem Stanu w związku z wyborami kopertowymi. "Minister Sprawiedliwość @ZiobroPL straszy posłów opozycji Trybunałem Stanu. prawo do nie jest jego najmocniejsza strona" - napisał na Twitterze Adam Szłapka, poseł Nowoczesnej (pisownia postów oryginalna).
"Cały Ziobro. Prawo mu nie przeszkadza w polityce" - oceniła blogerka Kataryna. "Powiedział to jako minister, czy prokurator generalny?" - zapytał Krzysztof Izdebski, dyrektor programowy fundacji ePaństwo. Natomiast Dominika Długosz, dziennikarka "Newsweek Polska", dopytywała: "A jak konkretnie pan minister sprawiedliwości prawnik z wykształcenia chce posłów stawiać przed Trybunałem Stanu za to, że.... No właśnie właściwie, że co?".
Nie jest jasne, za co i których przedstawicieli opozycji Zbigniew Ziobro chciałby postawić przed Trybunałem Stanu. Bo jeśli chodzi o samorządowców, Konstytucja RP nie przewiduje takiej możliwości. Jeśli chodzi o posłów - również, z jednym wyjątkiem.
O odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu mówi art. 198 Konstytucji RP:
1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem, oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych. 2. Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i senatorowie w zakresie określonym w art. 107 zakaz prowadzenie działalności gospodarczej przez posła. art. 198 Konstytucji RP
Przepis o niemal takim samym brzmieniu znajduje się również w ustawie o Trybunale Stanu.
Odpowiedzialność konstytucyjną ponoszą osoby piastujące najważniejsze urzędy
Konstytucjonaliści, z którymi rozmawialiśmy, podkreślają, że posłów opozycji nie można postawić przed Trybunałem Stanu nie tylko w związku z wyborami kopertowymi, ale w innych sprawach też - z wyjątkiem dopuszczonej w konstytucji sytuacji związanej z czerpaniem korzyści z mienia publicznego.
- Konstytucja w artykule 107 mówi o tym, że poseł nie może czerpać korzyści z majątku Skarbu Państwa czy samorządu terytorialnego. Jako poseł może mieć wpływ na ten majątek, a w związku z tym może nie być bezstronny - tłumaczy w rozmowie z Konkret24 dr hab. Joanna Juchniewicz, konstytucjonalistka z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. - Zasada odpowiedzialności konstytucyjnej dotyczy osób zajmujących najważniejsze stanowiska w państwie, a nie posłów. Są przedstawicielami suwerena, mają wolny mandat - tłumaczy konstytucjonalistka. Podkreśla, że posłowie w ramach swojego mandatu mogą proponować najróżniejsze rozwiązania, w tym takie, które nie podobają się partii rządzącej lub są przez jej przedstawicieli oceniane jako niewłaściwe. W ramach immunitetu posłowie nie podlegają odpowiedzialności sądowej za działania wchodzące bezpośrednio w zakres sprawowania ich funkcji parlamentarnych.
Konstytucjonalistka podkreśla, że jeśli Zbigniew Ziobro ma informację o łamaniu Kodeksu karnego przez przedstawicieli opozycji, ma obowiązek złożyć zawiadomienie do prokuratury.
- Rozwiązania dotyczące Trybunał Stanu nawiązują do instytucji impeachmentu, a więc ukształtowanej w dawnej Anglii procedury sądzenia członków władzy wykonawczej przez parlament. Taki też jest współcześnie sens odpowiedzialności konstytucyjnej: ponoszą ją osoby piastujące najważniejsze urzędy w państwie na podstawie oskarżenia wysuniętego przez parlament, który reprezentuje cały naród - tłumaczy dla Konkret dr Mateusz Radajewski, konstytucjonalista z Uniwersytetu SWPS. Dodaje, że stawianie samych posłów i senatorów przed tym organem za nieprawidłowe sprawowanie mandatu nie miałoby analogicznego uzasadnienia. Za swoje działania parlamentarzyści odpowiadają przed wyborcami.
Groźba efektu mrożącego
- Co prawda Konstytucja przewiduje, że mogą oni być sądzeni przez Trybunał Stanu, ale dotyczy to jedynie złamania przez nich zakazów związanych z nabywaniem majątku publicznego lub prowadzeniem działalności gospodarczej. Nawet jednak wtedy Trybunał Stanu decyduje tylko o pozbawieniu ich mandatu, a nie o wymierzeniu innych kar. Jest to więc zupełnie inny rodzaj odpowiedzialności niż pozostałych osób sądzonych przez Trybunał Stanu - tłumaczy dr Radajewski.
A gdyby posłów traktować tak jak osoby na najwyższych urzędach?
- Wyobraźmy sobie sytuację, że jednak jest możliwość postawienia posłów przed Trybunałem Stanu - proponuje w rozmowie z nami dr hab. Tomasz Słomka, politolog i konstytucjonalista z Uniwersytetu Warszawskiego. - Powstałby tak zwany efekt mrożący. Posłowie baliby się podjąć jakiekolwiek decyzje z obawy przed odpowiedzialnością wynikającą wówczas na przykład z podpisania przez nich jakiegoś projektu ustawy czy sejmowego głosowania - wyjaśnia konstytucjonalista.
Autor: Jan Kunert / Źródło: Konkret24; zdjęcie: PAP/Radek Pietruszka