Prawnicy, których Konkret24 poprosił o opinię, twierdzą, że już wydrukowane karty do głosowania w wyborach prezydenckich powinny zostać zniszczone. Ich ponowne wykorzystanie byłoby możliwe tylko jeśli w nowych wyborach nie pojawią się nowi kandydaci. Podkreślają także, że konieczne jest przywrócenie Państwowej Komisji Wyborczej jej wszelkich prerogatyw, bo nie ma innego organu, który skutecznie przeprowadzi wybory.
W przyjętym 8 maja stanowisku "Rada Ministrów uznaje, że wydrukowane elementy pakietu wyborczego powinny zostać wykorzystane w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, które zostaną przeprowadzone zgodnie z uchwalonymi zmianami prawnymi".
Karty na przemiał
Już 7 maja Jarosław Gowin w "Kropce nad i" powiedział m.in. "liczę na to, że uda nam się wypracować taką formułę wyborów korespondencyjnych, przy których te karty będą mogły być wykorzystane w sposób niebudzący kontrowersji". Jak dodał, "PKW będzie musiało podjąć decyzję, czy skorzystać z tych kart, czy określić inny wzór. Jeśli to będzie inny wzór, wtedy te karty będą musiały być wydrukowane na nowo".
Wcześniej wicepremier Jacek Sasin na antenie radia RMF FM zapytany o to, czy karty do głosowania pójdą na przemiał, odpowiedział pytaniem: "a dlaczego mają pójść na przemiał?". Stwierdził, że karty do głosowania są przygotowane i "są znakomicie zabezpieczone" mikrodrukami.
- Prawo nie określa, co należy zrobić z kartami wyborczymi, które zostały nielegalnie wydrukowane – informuje dr Mateusz Radajewski z Wydziału Prawa Uniwersytetu SWPS we Wrocławiu. Jego zdaniem, możliwe jest jednak, że w imię oszczędności oraz dbałości o środowisko, odpowiednie organy ustalą wzór kart wyborczych w taki sposób, że karty już wydrukowane będą mogły zostać wykorzystane. - By tak się stało, musiałyby jednak być spełnione dwa warunki: same karty nie zawierałyby daty wyborów oraz nie pojawiliby się nowi kandydaci, których nazwiska musiałyby zostać dopisane na kartach – podkreśla konstytucjonalista.
- Byłby to skandal, gdyby np. w nowelizacji ustawy kopertowej usiłowano "przepchnąć" przepis o ponownym wykorzystaniu kart do głosowania, one powinny pójść na przemiał – stwierdza z kolei prof. Mikuli, szef Katedry Prawa Ustrojowego Porównawczego UJ.
- Karty, które zostały już wydrukowane, zawierają dziwaczne, inne niż przy każdych poprzednich wyborach odwzorowanie pieczęci Państwowej Komisji Wyborczej i nadają się albo na przemiał, albo - skoro mamy do czynienia już z taką samowolką - na użycie jako podpałki w kominku osoby, która zleciła ich przygotowanie - stwierdza Wojciech Dąbrówka, prawnik, były rzecznik PKW.
Ustalenia bez żadnego trybu
Wieczorem 6 maja prezes Prawa i Sprawiedliwości Jarosław Kaczyński oraz lider Porozumienia Jarosław Gowin we wspólnym komunikacie oświadczyli, że "po 10 maja 2020 roku oraz przewidywanym stwierdzeniu przez Sąd Najwyższy nieważności wyborów, wobec ich nieodbycia, marszałek Sejmu ogłosi nowe wybory prezydenckie w pierwszym możliwym terminie". "Wybory przeprowadzone przez Państwową Komisję Wyborczą, w trosce o bezpieczeństwo Polaków, ze względu na sytuację epidemiczną, odbędą się w trybie korespondencyjnym" - głosi treść wspólnego oświadczenia.
Prawnicy, którzy opiniowali dla Konkret24 to porozumienie, są zdania, że skoro wybory się nie odbędą, to Sąd Najwyższy nie będzie miał ani formalnych, ani merytorycznych podstaw do jakiegokolwiek rozstrzygnięcia. - Jeśli wybory się nie odbędą, to nie będzie ich wyniku, zatem nie będzie o czym orzekać – stwierdził dr Marcin Krzemiński z UJ. - Sąd Najwyższy, tak samo jak każdy inny organ władzy publicznej, musi działać na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji). Nie może więc wydawać uchwały odnośnie "wyborów", bo nie ma takiej kompetencji – podkreśla prawnik.
- To absurd zafundowany wyborcom przez obóz rządzący tylko dlatego, że rządzący nie chcieli ogłosić stanu nadzwyczajnego w postaci stanu klęski żywiołowej, prąc za wszelką cenę, by nie powiedzieć "po trupach", do wyborów 10 maja - komentuje Wojciech Dąbrówka.
- W tej chwili podjęto próbę, w dokumencie politycznym, narzucenia Państwowej Komisji Wyborczej, jak również Sądowi Najwyższemu, współuczestnictwa w działaniach, do których doprowadzono i w tej chwili szuka się wspólników, którzy byliby w stanie ulegitymizować w jakiś sposób obecną sytuację - mówiła na antenie TVN24 Ewa Łętowska, sędzia TK w stanie spoczynku.
Wypowiedzi polityków opcji rządzącej, jak i prezes Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych (to ona rozstrzyga o ważności wyborów prezydenckich) Joanny Lemańskiej wskazują jednak na to, że izba ta orzeczenie wyda.
Nowe wybory bez praw nabytych
Jeśli SN orzeknie o nieważności wyborów, to marszałek Sejmu powinna ogłosić nowy termin wyborów. Art. 129 u. 3 konstytucji stanowi bowiem:
W razie stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza się nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej art. 129 u. 3 konstytucji
A te zasady, w myśl art. 128 u.2 to:
w razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej - nie później niż w czternastym dniu po opróżnieniu urzędu, wyznaczając datę wyborów na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów art. 128 u.2 konstytucji
Innymi słowy, zarządzenie o nowych wyborach marszałek Sejmu powinna wydać w czasie 14 dni od orzeczenia SN.
- W aktualnym stanie prawnym postanowienie Marszałek Sejmu uruchomi zupełnie nową procedurę, która będzie wymagała m.in. ponownego zgłoszenia kandydatur, a w konsekwencji również i zbierania na nowo podpisów – stwierdza w opinii dla Konkret24 dr Mateusz Radajewski.
- Nie ma tu więc zupełnie zastosowania zasada ochrony praw nabytych, gdyż te dotyczyły tylko poprzednich wyborów. Spodziewam się jednak, że Sejm uchwali odpowiednią ustawę, która pozwoli na "zaliczenie" poprzednio zebranych podpisów - dodaje dr Radajewski
Prof. Piotr Mikuli stwierdza natomiast: - Nie ma czegoś takiego, jak prawa nabyte kandydatów. Jeśli miałyby być nowe wybory, to podpisy powinny być zbierane na nowo – podkreśla konstytucjonalista.
Podobnego zdania jest były rzecznik Państwowej Komisji Wyborczej. - Jeśli Sąd Najwyższy stwierdziłby nieważność wyborów, których nie było, po ogłoszeniu przez PKW wyników wyborów, których też nie będzie, to mielibyśmy do czynienia z powtórzeniem całego procesu wyborczego - stwierdza w opinii dla Konkret24.
- W toku nowego procesu wyborczego należałoby na nowo przeprowadzić wszystkie czynności wyborcze, zgodnie z nowym kalendarzem wyborczym. Zaliczenie podpisów poparcia zebranych przez tzw. dotychczasowych kandydatów w nowym procesie wyborczym pozostaje do decyzji ustawodawcy - podkreśla były rzecznik PKW. Jego zdaniem, trudno bowiem obciążać ich obowiązkiem ponownego zbierania podpisów, skoro nie ponoszą winy za to, że wybory nie odbędą się 10 maja.
Jaka się rysuje przyszłość?
Politycy rządzącej większości - zgodnie z oświadczeniem dwóch liderów - zapowiadają nowelizację ustawy o wyborach kopertowych tak, by to Państwowa Komisja Wyborcza miała nadzór nad wyborami.
- Należy dokonać nowelizacji ustawy o tzw. wyborach kopertowych, która przywróci PKW kluczowe kompetencje, m.in. dotyczące ustalania wzoru kart wyborczych i zarządzania ich drukowania - stwierdza dr Radajewski z SWPS. A Wojciech Dąbrówka dodaje: - Wiemy już, że żaden inny organ nie poradzi sobie z organizacją procesu wyborczego.
Jak zauważa były rzecznik PKW, choć tzw. tarcza antykryzysowa ograniczyła kompetencje komisji, to zgodnie z wciąż obowiązującym kodeksem wyborczym, PKW jest stałym najwyższym organem wyborczym właściwym w sprawach przeprowadzania wyborów i referendów. - PiS przypomniało sobie o tym dopiero w ostatnich dniach, prosząc PKW poprzez marszałek Witek o opinię w sprawie możliwości przeprowadzenia wyborów 10 maja - zauważa Dąbrówka. - Wcześniej PiS nie zechciało nawet poprosić PKW o opinię w sprawie projektu tzw. ustawy kopertowej, co uczynił dopiero Senat, ale i wtedy PKW - ku zdziwieniu wielu - uznała, że nie może opiniować aktów prawnych, które dotyczą jej właściwości - przypomina były rzecznik PKW.
Prof. Mikuli widzi jednak inne wyjście z tej sytuacji, jego zdaniem, jedyne zgodne z prawem. - Wymaga ono pewnej daleko idącej interpretacji konstytucji - zastrzega. - Należałoby poczekać do końca kadencji prezydenta (6 sierpnia - red.), zinterpretować ten fakt jako konstytucyjne opróżnienie urzędu. Wtedy obowiązki prezydenta przejmuje tymczasowo marszałek Sejmu i zarządza nowe wybory - proponuje prof. Mikuli z UJ.
Autor: Piotr Jaźwiński / Źródło: Konkret24
Źródło zdjęcia głównego: tvn24