Czy wśród zmarłych na COVID-19 są osoby zaszczepione? Jak antyszczepionkowcy manipulują danymi ministerstwa

Antyszczepionkowcy straszą zachorowaniami na COVID-19 a nawet śmiercią. Uwaga na manipulacjeShutterstock

Antyszczepionkowcy piszą listy do Ministerstwa Zdrowia, pytając o liczbę zgonów osób, które zaszczepiły się już przeciw COVID-19. Otrzymane statystyki publikują w sieci - a internauci sami wyciągają z nich wniosek, że istnieje związek przyczynowo-skutkowy między szczepieniem a zgonem. To manipulacja. Wyjaśniamy, czego brakuje w takich przekazach.

Pokazujemy, co jest prawdą, a co fałszem
Weryfikujemy fake newsy, sprawdzamy dane, analizujemy informacje z sieci

Czytelnik Konkret24 zapytał nas, czy wśród zmarłych na COVID-19 są osoby, które przyjęły dwie dawki szczepionki. W e-mailu zaznaczył, że na koronawirusa umierają głównie starsi, czyli teoretycznie już zaszczepieni. Dzień później inny czytelnik, korzystając z przycisku "Zgłoś do sprawdzenia", podesłał nam link do artykułu na stronie nczas.com opublikowanego 21 maja. Tytuł tekstu brzmiał: "3,5 tys. osób zmarło w Polsce na COVID-19 po przyjęciu szczepionki".

Podobne przekazy coraz częściej pojawiają się w mediach społecznościowych. Ich konstrukcja jest prosta: łączą fakt czyjejś śmierci z informacją, że dana osoba była zaszczepiona przeciw COVID-19 - i sugerują związek przyczynowo-skutkowy. To niebezpieczna forma infodemii, bo bazująca na strachu. Wyjaśniamy, na czym polega ta manipulacja i dlaczego nie należy się jej poddawać.

Nagłówek artykułu w portalu nczas.com
Tytuł artykułu w serwisie nczas.com sugeruje, że przyczyną śmierci była szczepionka - to manipulacjaNagłówek artykułu w portalu nczas.comnczas.com

Autor wspomnianego artykułu na stronie nczas.com odniósł się do znalezionego na Twitterze skanu pisma Ministerstwa Zdrowia. Resort odpowiedział w nim na pytanie o liczbę zgonów i zachorowań na COVID-19 po przyjęciu pierwszej i drugiej dawki szczepionki. Z pisma wynikało, że zmarło 3 tys. osób, które przyjęły pierwszą dawkę szczepionki, oraz 0,5 tys. osób, które przyjęły obie dawki. Zakażenie wirusem stwierdzono u 74,5 tys. osób zaszczepionych pierwszą dawką (czyli 1 proc. wszystkich zaszczepionych pierwszą dawką) oraz 97 tys. zaszczepionych drugą dawką (czyli 0,28 proc. wszystkich zaszczepionych dwoma dawkami).

Ministerstwo podało fakty: że 3 tys. zmarłych było po jednej dawce szczepionki, a 0,5 tys. po dwóch - nie ma tu informacji, że powodem było szczepienie. Lecz internauci dodali swoje interpretacje. "Śmiertelność na COVID-19 po przyjęciu szczepionki jest wyższa niż mogłoby to wynikać z przekazu medialnego" - skomentował autor artykułu w nczas.com.

"Szczepiąc się, dbamy nie tylko o swoje zdrowie, ale też o zdrowie naszych bliskich"
"Szczepiąc się, dbamy nie tylko o swoje zdrowie, ale też o zdrowie naszych bliskich"Fakty TVN

Istotne brakujące wyjaśnienie

Komentarz autora artykułu na stronie nczas.com i tak jest ostrożny w porównaniu z innymi, które można znaleźć w internecie. Pismo Ministerstwa Zdrowia opublikowano 21 maja na jednej z grup skupiających przedsiębiorców. "Wakcynacja niema sensu"; "Grubo... Dlaczego media milczą ?!?"; "szybciej umrzesz po przyjęciu szczepionki niż 'na covid'" - pisali internauci (pisownia wszystkich wpisów oryginalna).

Skan pisma Ministerstwa Zrowia opublikowany na jednej z facebookowych grup
Skan pisma Ministerstwa Zrowia opublikowany na jednej z facebookowych grupSkan pisma Ministerstwa Zrowia opublikowany na jednej z facebookowych grupfacebook

Pismo zamieścił na swoim profilu również prawnik Piotr Schramm. "Warto zapoznać się dla posiadania szerokiego spojrzenia na prezentowane argumenty wszystkich stron" - napisał Schramm. "Szok"; "Cyrk na kółkach"; "Depopulacja trwa" - komentowali pismo internauci.

Autentyczność pisma z resortu i prawdziwość zawartych w nim danych potwierdziliśmy w biurze komunikacji Ministerstwa Zdrowia. "Proszę zwrócić uwagę, że autor artykułu portalu nczas.com pomija wyjaśnienie resortu zdrowia zawarte w piśmie" - napisała w e-mailu do Konkret24 Justyna Maletka. Część tekstu widać w dolnej części pisma: "Zgodnie ze stanowiskiem Światowej Organizacji Zdrowia budowanie odporności po szczepieniu trwa zwykle przez kilka tygodni, dlatego też jest możliwe, że osoba, która przyjęła szczepionkę, będzie zainfekowana z uwagi na to, iż nie wykształciła jeszcze odpowiednio silnej odpowiedzi układu odpornościowego w przypadku ekspozycji na wirusa SARS-CoV-2".

W dalszej części pisma - niewidocznej już w przekazywanych postach - ministerstwo zalecało zachowywanie reżimu sanitarnego niezależnie od przyjęcia szczepionki. "Możliwe jest także, że osoba, która została zaszczepiona, uległa zakażeniu na krótko przed zaszczepieniem, a objawy zachorowania wystąpiły dopiero po zaszczepieniu, co skutkowało faktem dopuszczenia pacjenta do zaszczepienia" - zwracał uwagę resort.

Związek czasowy nie oznacza związku przyczynowo-skutkowego

Wiązanie szczepienia z zachorowaniem czy zgonem na COVID-19 to manipulacja. Albowiem nie możemy stwierdzić, że uwzględnione w statystyce zgony czy zachorowania wynikały z przyjęcia szczepionki na COVID-19. Zwróćmy uwagę, że autorzy tych postów są oszczędni w komentarzach - otwierają jednak dyskusję internautów, w której pojawiają się fałszywe interpretacje, które prowadzą na manowce.

- Rolą szczepionek jest zapobieganie bądź osłabianie objawów jednej, konkretnej choroby - mówi dr hab. Tomasz Dzieciątkowski, wirusolog z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. - Tak, może dojść do zgonu po przyjęciu szczepionki - przyznaje, a jako przykładową reakcję organizmu podaje wstrząs anafilaktyczny. - To zbadano dokładnie w przypadku szczepionek mRNA: było od 6 do 11 zgonów na milion podanych dawek. To są ułamki procenta - podkreśla. Przyznaje, że możliwe są niepożądane odczyny poszczepienne, ale w większości są to przypadki łagodne - bóle, obrzęki, zaczerwienienia w miejscu wkłucia.

Antyszczepionkowość to stan gotowości do przyjęcia teorii spiskowych
Antyszczepionkowość to stan gotowości do przyjęcia teorii spiskowychtvn24

Zdaniem doktora Dzieciątkowskiego clou problemu w przypadku opisywanych postów to jednak wiązanie szczepień z następującymi po nich zachorowaniami i zgonami. - Jest taka stara logiczna zasada: "post hoc ergo propter hoc" (pol. po tym, więc wskutek tego). Ale zwróćmy uwagę, że zaobserwowanie związku czasowego nie oznacza, że zaszedł związek przyczynowo-skutkowy - zauważa dr Dzieciątkowski. Przypomina, że za niepożądane odczyny poszczepienne uważa się zdarzenia, które miały miejsce do czterech tygodni po szczepieniu. - Więc jeśli przykładowo ktoś dostanie zawału serca do czterech tygodni po szczepieniu, nie będzie to automatycznie oznaczało związku przyczynowego - wyjaśnia wirusolog.

Doktor Dzieciątkowski podejrzewa, że pytanie w tej formie do Ministerstwa Zdrowia było celowe, bo resort musiał wykazać wszystkie zgony, które miały miejsce po zaszczepieniu. - Ale nie oznacza to, że w tych wszystkich przypadkach przyczyną zgonu było szczepienie - powtarza dr Dzieciątkowski.

Manipulacja kopiuj-wklej

To nie pierwsza tego typu manipulacja środowisk antyszczepionkowych. W kwietniu na stronie prowadzonej przez jedno z takich stowarzyszeń opublikowano podobne pismo - otrzymane 9 kwietnia z resortu zdrowia. Konkret24 potwierdził autentyczność również tego dokumentu.

W piśmie była m.in. informacja o liczbie osób zaszczepionych, które zmarły w wyniku zakażenia SARS-CoV-2. Według przekazanych 9 kwietnia danych zmarło 1399 osób po przyjęciu pierwszej dawki szczepionki i 271 osób po przyjęciu obu dawek. Narzędzie CrowdTangle służące do pomiaru popularności stron www w mediach społecznościowych pokazuje, że link do strony został zamieszczony na Facebooku 151 razy i wywołał blisko 4,8 tys. reakcji. Najpopularniejszy post miał blisko 300 polubień i ponad 150 udostępnień.

W kwietniu 2021 roku do sieci trafił skan podobnego pisma otrzymanego z Ministerstwa Zdrowia
W kwietniu 2021 roku do sieci trafił skan podobnego pisma otrzymanego z Ministerstwa ZdrowiaW kwietniu 2021 roku do sieci trafił skan podobnego pisma otrzymanego z Ministerstwa Zdrowiafacebook

Również ta informacja wywoływała ożywione reakcje w sieci. Jak się można było spodziewać - krytyczne wobec akcji szczepień. "Niech sie ida dalej szczepic Jeszcze szkoda ze nie wymyslili szczepienia Na glupote"; "Ludzka głupota nie zna granic" - to komentarze internautów pod jednym z postów z linkiem do strony antyszczepionkowego stowarzyszenia.

Autor: Krzysztof Jabłonowski, współpraca: Gabriela Sieczkowska / Źródło: Konkret24; zdjęcie: Shutterstock/Facebook

Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock

Pozostałe wiadomości

W debacie "Super Expressu" kandydaci na prezydenta przepytywali siebie nawzajem. Odpierając zarzuty rywali, nieraz minęli się jednak z prawdą albo przeinaczali fakty. Oto wypowiedzi, które wprowadziły w błąd opinię publiczną.

Debata prezydencka. Fałsze i manipulacje kandydatów

Debata prezydencka. Fałsze i manipulacje kandydatów

Źródło:
Konkret24

W sieci rozchodzi się informacja, jakoby Polska była "rekordzistą" pod względem złożonych wniosków azylowych w tym roku. Przekaz ten podają dalej między innymi działacze Konfederacji i PiS. Jednak autor posta, który stał się źródłem tych doniesień, manipulacyjnie dobrał dane. I o czymś nie wspomniał.

Rekord wniosków o azyl w Polsce? Podwójna manipulacja

Rekord wniosków o azyl w Polsce? Podwójna manipulacja

Źródło:
Konkret24

Prezydent Andrzej Duda wykorzystał zaproszenie na konwencję Karola Nawrockiego w Łodzi, żeby chwalić osiągnięcia rządów Zjednoczonej Prawicy i skrytykować działania gabinetu Donalda Tuska. W niektórych kwestiach mijał się jednak z prawdą, wprowadzając opinię publiczną w błąd.

Duda na konwencji Nawrockiego. Cztery nieprawdy

Duda na konwencji Nawrockiego. Cztery nieprawdy

Źródło:
Konkret24

Poseł Konfederacji Michał Wawer straszy "polskimi emeryturami dla Hindusów", czyli że ZUS będzie hojnie dopłacał do "skromnych indyjskich emerytur". Mechanizm tej manipulacji jest podobny, jak w fałszywej narracji o uprawnieniach emerytalnych dla Ukraińców. Chodzi o umowy o zabezpieczeniu społecznym, które Polska standardowo zawiera z wieloma krajami.

"Polskie emerytury dla Hindusów"? Co zakłada ta umowa

"Polskie emerytury dla Hindusów"? Co zakłada ta umowa

Źródło:
Konkret24

Wojna prezydenta Donalda Trumpa z Uniwersytetem Harvarda trwa. Według rozsyłanego w sieci przekazu w odwecie za zabranie uczelni funduszy jej władze odrzuciły aplikację najmłodszego syna Trumpa - Barrona. Jednak żadnych dowodów na tę teorię nie ma.

Harvard nie przyjął na studia syna Trumpa? Skąd taka plotka

Harvard nie przyjął na studia syna Trumpa? Skąd taka plotka

Źródło:
Konkret24

"Jakaś masakra", "ekologia to fikcja" - komentują internauci film, który notuje miliony wyświetleń w sieci. Ma przedstawiać cmentarz elektrycznych skuterów. Co o nim wiemy?

"Cmentarz elektrycznych skuterów"? Niezupełnie

"Cmentarz elektrycznych skuterów"? Niezupełnie

Źródło:
Konkret24

Posłowie i senatorowie PiS mieli wpłacać na partię minimum tysiąc złotych miesięcznie, europosłowie PiS - minimum pięć tysięcy. Tak zarządził Jarosław Kaczyński, gdy PiS nie dostał części subwencji. Konkret24 pozyskał rejestr wszystkich wpłat dla tej partii za 2024 rok. Oto kto wpłacił najwięcej, a kto w ogóle.

Mieli "wspierać partię finansowo". Kto ile wpłacił? Mamy rejestry PiS

Mieli "wspierać partię finansowo". Kto ile wpłacił? Mamy rejestry PiS

Źródło:
TVN24+

Po śmierci papieża Franciszka i ogłoszeniu żałoby narodowej internauci przekonują, jakoby po 1945 roku tylko raz "po śmierci obcokrajowca" władze naszego państwa tak zdecydowały. Ale to nie jest prawda.

Żałoby narodowe w Polsce. Nie tylko dla uczczenia Polaków

Żałoby narodowe w Polsce. Nie tylko dla uczczenia Polaków

Źródło:
Konkret24

Czy Grzegorz Braun ma szansę na poparcie zapewniające mu wejście do drugiej tury wyborów prezydenckich? Taki scenariusz sugeruje sondaż, który miał zostać wykonany przez znany ośrodek badania opinii publicznej. Lecz ta sondażownia nigdy czegoś takiego nie opublikowała.

Braun notuje "olbrzymi wzrost poparcia"? To nie ten CBOS

Braun notuje "olbrzymi wzrost poparcia"? To nie ten CBOS

Źródło:
Konkret24

Miliony wyświetleń notuje w sieci nagranie przedstawiające grupę osób idących nocą z walizkami przez miasto. Zostało opublikowane, by zwrócić uwagę na pewien problem mieszkańców - tymczasem internauci wykorzystują je do hejtu na cudzoziemców i migrantów. Przestrzegamy przed jego rozpowszechnianiem.

"Nocą, żeby ludzie nie widzieli"? Ten film miał inny cel

"Nocą, żeby ludzie nie widzieli"? Ten film miał inny cel

Źródło:
Konkret24

Do szpitala w Oleśnicy europoseł i poseł przybyli z "interwencją poselską" w celu "obywatelskiego zatrzymania" lekarki. Tak przynajmniej tłumaczyli się Grzegorz Braun i Roman Fritz. Jednak politycy powołali się na przepisy, które ich zachowania nie dotyczą. Wyjaśniamy, dlaczego przekroczyli uprawnienia.

Braun w szpitalu w Oleśnicy. Co jest interwencją poselską, a co nie

Braun w szpitalu w Oleśnicy. Co jest interwencją poselską, a co nie

Źródło:
Konkret24

Według popularnego w sieci przekazu dopiero po zmianie prezydenta USA - czyli po powrocie na to stanowisko Donalda Trumpa - w Nowym Jorku mogła się odbyć procesja wielkanocna. Dowodem ma być opublikowane wideo. Tylko że nie ma ono nic wspólnego z Wielkanocą.

Procesja w Nowym Jorku możliwa dopiero za Trumpa? Co to za nagranie

Procesja w Nowym Jorku możliwa dopiero za Trumpa? Co to za nagranie

Źródło:
Konkret24

Czy marszałek Sejmu Szymon Hołownia spowodował wypadek samochodowy i wjechał w ogrodzenie? Na podstawie pewnego nagrania twierdzi tak wielu internautów, według części z nich - polityk musiał być pod wpływem alkoholu. Ale Hołownia w żadnym takim zdarzeniu nie brał udziału. Jego sztab wyborczy zaprzecza, a my wyjaśniamy ten przekaz.

Hołownia wjechał autem w płot? Jest odpowiedź sztabu

Hołownia wjechał autem w płot? Jest odpowiedź sztabu

Źródło:
Konkret24

Teksty z trzynastu polskich serwisów informacyjnych wykorzystano w kolejnej fazie operacji wpływu prowadzonej przez rosyjski ośrodek dezinformacji. W specjalnie tworzonych postach linkowano do artykułów, które zawierały treści przydatne Kremlowi. A potem w ruch szły boty.

Operacja Doppelganger. Cel: polskie wybory

Operacja Doppelganger. Cel: polskie wybory

Źródło:
Konkret24

Internauci zachwycają się postawą pilota, który rzekomo złamał procedury, by ratować ludzkie życie. Chodzi o o popularne nagranie z momentu lądowania samolotu, które krąży w sieci - także polskiej. Historia jest fascynująca, lecz nieprawdziwa.

"Przewożę serce dawcy". "Łamiesz zasady, zmień kurs!". Co to za film

"Przewożę serce dawcy". "Łamiesz zasady, zmień kurs!". Co to za film

Źródło:
Konkret24

Donald Trump nie wysłał własnego samolotu po 200 żołnierzy, którzy utknęli na Florydzie. A publikowane nagrania z wypadku księżnej Diany nie zawsze pokazują to zdarzenie. Wytworzenie zbiorowej fałszywej pamięci - zwanej efektem Mandeli - to jeden z celów ośrodków dezinformacji. Fake newsy wspomagają ten mechanizm.

Efekt Mandeli - co to jest? Możesz być ofiarą

Efekt Mandeli - co to jest? Możesz być ofiarą

Źródło:
Konkret24

W obwodzie Kurskim w Rosji miały zostać odkryte tysiące ciał zagranicznych najemników walczących dla Ukrainy, w tym Polaków - wykres z taką informacją krąży ostatnio w sieci. Wystarczy spojrzeć, które strony i profile rozpowszechniają ten przekaz, by stwierdzić: to kolejna odsłona prokremlowskiej propagandy.

Ciała "polskich najemników" w Rosji? Uwaga na ten wykres

Ciała "polskich najemników" w Rosji? Uwaga na ten wykres

Źródło:
Konkret24

Politycy Prawa i Sprawiedliwości po raz kolejny forsują przekaz wymierzony w cudzoziemców przebywających w Polsce. Teraz wykorzystują do niego zdjęcie z Nadarzyna, publikując je z fałszywym komentarzem.

"Nadarzyn 2025"? Nie. To "wielkopostne chrześcijaństwo" posła Warchoła

"Nadarzyn 2025"? Nie. To "wielkopostne chrześcijaństwo" posła Warchoła

Źródło:
Konkret24

Komentując słowa Donalda Tuska o repolonizacji, poseł PiS Michał Wójcik stwierdził, że jej przykładem była fuzja Orlenu i Lotosu z czasów rządów Zjednoczonej Prawicy. Eksperci są jednak innego zdania.

Poseł Wójcik: fuzja Orlenu i Lotosu to repolonizacja. Wręcz przeciwnie

Poseł Wójcik: fuzja Orlenu i Lotosu to repolonizacja. Wręcz przeciwnie

Źródło:
Konkret24

Krytykując obecny rząd, opozycja opowiada o "narodowym programie rozbrajania" Polski, twierdząc, że nie są realizowane wcześniej zawarte kontrakty na uzbrojenie. Jarosław Kaczyński jako dowód wskazuje zakup wyrzutni Himars i Chunmoo. Nie ma racji.

Kaczyński o Himarsach i koreańskich wyrzutniach: "to zostało zatrzymane". Nie zostało

Kaczyński o Himarsach i koreańskich wyrzutniach: "to zostało zatrzymane". Nie zostało

Źródło:
Konkret24

Straszenie Ukraińcami i nastawianie Polaków negatywnie do uchodźców zza wschodniej granicy - to cel rozpowszechnianego przez działaczy Konfederacji i Ruchu Narodowego przekazu. Jest on fałszywy, a powstał na podstawie tekstu jednego z ukraińskich serwisów.

Ukraińcy "masowo sięgną po polskie obywatelstwo"? Skąd ta teza

Ukraińcy "masowo sięgną po polskie obywatelstwo"? Skąd ta teza

Źródło:
Konkret24

Wicemarszałek Sejmu Krzysztof Bosak, powołując się na dane niemieckiej policji, opowiada o "ludziach przywożonych z wewnątrz niemieckiego kraju" do Polski. Tylko że owe statystyki nie dotyczą takich przypadków. Polityk Konfederacji manipuluje.

Bosak o "wpychaniu migrantów" z Niemiec. Czego nie rozumie

Bosak o "wpychaniu migrantów" z Niemiec. Czego nie rozumie

Źródło:
Konkret24

Obchody 1000-lecia Królestwa Polskiego i 500-lecia hołdu pruskiego wywołały dyskusję na temat faktycznej daty koronacji pierwszego króla Polski i udziału w niej niemieckiego cesarza. Wyjaśniamy, skąd rozbieżność dat.

Koronowany przez niemieckiego cesarza? Jak to z Chrobrym było

Koronowany przez niemieckiego cesarza? Jak to z Chrobrym było

Źródło:
Konkret24

Konfederacja opowiada, że na podstawie wydawanych pozwoleń na pracę dla cudzoziemców można stwierdzić, że Donald Tusk "sprowadza rocznie do Polski 100 tysięcy islamskich imigrantów". To jednak manipulacja: pozwolenie na pracę nie znaczy "sprowadzenia" do Polski.

Tusk "sprowadza 100 tysięcy islamskich imigrantów"? Manipulacja

Tusk "sprowadza 100 tysięcy islamskich imigrantów"? Manipulacja

Źródło:
Konkret24

Karol Nawrocki ogłosił, że jako prezydent zrobi wszystko, by "to Polacy mieli pierwszeństwo w korzystaniu z polskiej służby zdrowia". Szef jego sztabu wyborczego przekonuje, że kandydat PiS podał już wcześniej szczegóły swojego kontrowersyjnego pomysłu - to nieprawda.

Nawrocki zapowiada "pierwszeństwo" Polaków w kolejkach do lekarzy. A szczegóły?

Nawrocki zapowiada "pierwszeństwo" Polaków w kolejkach do lekarzy. A szczegóły?

Źródło:
Konkret24

Niemcy "podrzucili", "przerzucili" do Polski "dziewięć tysięcy nielegalnych migrantów" - powtarzają od dłuższego czasu politycy Konfederacji i PiS. Choć ta liczba pochodzi z niemieckich statystyk, taki przekaz jest manipulacją i grą na emocjach mającą wzbudzać niepokój w społeczeństwie. Bo wcale nie chodzi głównie o przybyszy z Afryki czy Azji. Wyjaśniamy.

"Tysiące migrantów podrzuconych z Niemiec". Co się kryje za tą liczbą

"Tysiące migrantów podrzuconych z Niemiec". Co się kryje za tą liczbą

Źródło:
Konkret24

W kampanii prezydenckiej politycy PiS punktują kandydata PO Rafała Trzaskowskiego za to, że "nie jest szczery". Bo Warszawa przystąpiła do organizacji C40 Cities, a to - według nich - pociąga za sobą szereg limitów i zakazów, o których Trzaskowski w kampanii nie mówi. Jak jest naprawdę?

"Tego chce Trzaskowski". Opozycja straszy zakazem jedzenia mięsa i nabiału

"Tego chce Trzaskowski". Opozycja straszy zakazem jedzenia mięsa i nabiału

Źródło:
Konkret24

Internauci kpią, że Magdalena Biejat "z geografii nie jest dobra", ponieważ jako państwo wymieniła Frankfurt. Nagranie, które ma tego dowodzić, zostało jednak przycięte, a wypowiedź kandydatki na prezydenta wyrwana z kontekstu.

Biejat wymieniła Frankfurt jako "państwo na F"? Nagranie jest ucięte

Biejat wymieniła Frankfurt jako "państwo na F"? Nagranie jest ucięte

Źródło:
Konkret24