Na forach skupiających sceptyków pandemii COVID-19 i przeciwników obostrzeń pojawiają się posty wychwalające politykę Alaksandra Łukaszenki dotyczącą "koronaszaleństwa". Według oficjalnych statystyk Białorusi pandemia nie bardzo dotknęła jej mieszkańców, lecz według obliczeń ekspertów Białoruś należy do krajów o najwyższych współczynnikach umieralności z powodu COVID-19.
Tłumy ludzi na koncercie w Mińsku, co najmniej kilkaset osób stojących w dużej hali - film z taką sceną zamieścił 20 maja jeden z użytkowników Facebooka. "19 maja koncert w Mińsku na Białorusi. 90 proc. bez masek. Żadnej segregacji sanitarnej" - napisał. "Można? Można! Normalność. Polecam" - dodał. "A co na to Simon, Grzeskowski, Horban, Gut i cała ta sprzedajna ferajna lekarska" - zapytał w komentarzu jeden z internautów. "Ja bym ich tam do Aleksandra Grigorjewicza na weekend posłał. Problem z głowy" - odpowiedział inny.
Wspomniane wideo zostało nagrane w jednym z klubów w stolicy Białorusi. Prawdopodobnie rzeczywiście zarejestrowano je 19 maja, podczas koncertu rosyjskiej piosenkarki Zivert. W sieci można znaleźć inne relacje z tego wydarzenia. Posty podobne w treści do tego powyżej, podkreślające odmienność białoruskiego podejścia do pandemii COVID-19 to leitmotiv na polskich profilach koronasceptyków w mediach społecznościowych. A pochwała takiego podejścia wynika z braku informacji o rzeczywistych skutkach COVID-19 na Białorusi.
Alaksandr Łukaszenka od początku pandemii kwestionował zagrożenie związane z COVID-19. - Można podejrzewać, że w koronawirusie dostrzegł kolejną szansę na bycie politykiem obdarzonym genialną intuicją i pokazanie swojej siły i odwagi - mówi Kamil Kłysiński, główny specjalista w Zespole Ukrainy, Białorusi i Mołdawii w Ośrodku Studiów Wschodnich. - Myślał, że rozegra to politycznie. Ostatecznie obróciło się to przeciwko niemu - dodaje Kłysiński.
Eksperci nie dowierzają bowiem oficjalnym danym epidemicznym publikowanym przez Mińsk. Prawdziwa skala pandemii w Białorusi pozostaje nieznana. Choć naukowcy próbują ją oszacować.
"Brawo Łukaszenko". "Jesteś wielki"
"Pandemia koronawirusa to tylko zasłona, za którą globalni gracze próbują dzielić świat – stwierdził prezydent Aleksander Łukaszenka" - napisał autor posta opublikowanego na Facebooku 4 maja (pisownia postów oryginalna). Wpis ten polubiło i udostępniło ponad 100 użytkowników. Był to komentarz do załączonego linku do strony, gdzie ukazał się tekst pt. "Łukaszenko ostro o koronaszeleństwie: 'Pandemia to zasłona dla globalnych graczy...'". W komentarzach do wpisu internauci chwalili białoruskiego przywódcę. "Brawo Łukaszenko"; "Jesteś wielki"; "Cała prawda. Należy wysłać rządy na kwarantannę" - pisali.
"Normalny świat! Mecz hokeja na Białorusi: widownia bez dystansu i maseczek. Dlaczego jeszcze nie poumierali?" - to z kolei tytuł tekstu opublikowanego 15 lutego w serwisie wPrawo.pl. "Dlaczego podczas tej strasznej pandemii mają najniższą śmiertelność od 29 lat? Czyżby pandemia była jedną wielką ściemą służącą do terroryzowania społeczeństw oraz niszczenia małych i średnich przedsiębiorstw?" - zastanawiał się autor artykułu.
Według danych narzędzia CrowdTangle służącego do pomiaru popularności stron internetowych w mediach społecznościowych do dziś artykuł ten wywołał ponad 9300 aktywności użytkowników Facebooka: reakcji, komentarzy, udostępnień. Polecano go na forach koronasceptyków i przeciwników szczepionek. Również tam można znaleźć wiele entuzjastycznych komentarzy internautów na temat covidowej polityki Alaksandra Łukaszenki.
"Jak można się zamknąć i nie pracować, jeśli chłopi na polu sieją?"
- Białoruś ma duże problemy z COVID-19. Łukaszenka prowadził zupełnie nieadekwatną w stosunku do skali zagrożenia politykę wobec COVID-19 - mówi Kamil Kłysiński z Ośrodka Studiów Wschodnich.
Władze Białorusi nie wprowadziły w ramach walki z pandemią ogólnokrajowej kwarantanny, nie zakazały imprez masowych ani odwiedzania świątyń, chociaż ministerstwo zdrowia i władze kościelne rekomendowały wiernym pozostanie w domach.
19 kwietnia 2020 roku Łukaszenka ocenił, że jego kraj wybrał prawidłowy sposób na walkę z pandemią COVID-19. Prezydent Białorusi stwierdził, że "zapalenia płuc, o których teraz tak dużo się mówi, to tylko niewielka część wszystkich nie mniej groźnych chorób". "Trudno jest być samemu, iść pod prąd. Podjąłem jednak decyzję, że nie powinniśmy się zamykać, powinniśmy pracować. Jak można się zamknąć i nie pracować, jeśli chłopi na polu sieją? I jeśli nie zasieją, to nie będzie co jeść" - mówił.
- Porady medyczno-wirusologiczne Łukaszenki były absurdalne - uważa Kamil Kłysiński. - Częściowo to właśnie one doprowadziły do demonstracji w sierpniu ubiegłego roku. Łukaszenka wysyłał chorych ludzi na wódkę, do sauny, rekomendował przejażdżkę traktorem czy wdychanie dymu z ogniska - opowiada Kłysiński.
"Sektor prywatny, a przynajmniej większość branży IT poprosiła swoich pracowników, żeby zostali w domach, ale sektor państwowy, który stanowi 30-40 procent pracowników - czyli szkoły, fabryki - były zmuszone chodzić do pracy" - opowiadał w czerwcu 2020 roku TVN24.pl Franciszak Wiaczorka, dziennikarz Radia Wolna Europa. "Oni nie mieli prawa zostać w domu. Był zakaz zostawania w domu. Można było zostać tylko w wypadku, gdy doszło do bezpośredniego kontaktu z chorym na COVID-19" - dodał.
Na początku października 2020 roku Alaksander Pacejeu z ministerstwa zdrowia ogłosił, że na Białorusi rozpoczęła się druga fala zachorowań. Wcześniej prezydent Łukaszenka oświadczył, że sytuacja związana z koronawirusem na Białorusi jest "całkowicie pod kontrolą".
Według ekspertów i części lekarzy, którzy wypowiadali się nieoficjalnie, rządowe dane – zarówno te dotyczące liczby zakażeń, jak i przypadków śmiertelnych - nie są miarodajne. Wskazywano m.in. na dane o śmiertelności dostarczone przez władze Białorusi strukturom ONZ. Wynika z nich np., że w drugim kwartale 2020 roku liczba zgonów w kraju była o 18,5 proc. (5,6 tys.) wyższa niż w 2019 roku i wynosiła 35,9 tys.
Kamil Kłysiński opowiada o dyskusji z ostatnich miesięcy dotyczącej spisu powszechnego przeprowadzanego w 2019 roku. Chodzi o podejrzenia o manipulowanie przy danych o zgonach, a dokładnie: o rozpisywanie liczby zgonów na poprzednie lata. - Różnego rodzaju sztuczki kreatywnej księgowości rodem ze Związku Radzieckiego - ocenia w rozmowie z Konkret24 Kamil Kłysiński. - To oczywiście spekulacje, ale nie można wykluczyć, że białoruskie władze właśnie w ten sposób chciały ukryć prawdziwą skalę choroby - dodaje.
- Od początku nieufność budziły oficjalne statystyki zachorowań i zgonów - stwierdza Kłysiński. - Na początku codziennie notowano cztery, pięć albo sześć zgonów, jakby przyjęto administracyjne wskaźniki, ile można - zauważa. Jego zdaniem do dziś niewiele zmieniło się w podejściu Łukaszenki do pandemii. - Czasem wyrazi troskę, czasem odwiedzi jakiś szpital, ale wciąż uważa to za globalny spisek, którego celem jest nowe rozdanie kart w światowej polityce - podsumowuje Kłysiński.
Pytania o wiarygodność statystyk z Białorusi. Liczba zgonów: zawsze około 10
Według oficjalnych danych władz Białorusi, które publikuje m.in. portal Our World in Data, do 24 maja w kraju tym stwierdzono blisko 387 tys. zachorowań na COVID-19. Zmarło 2780 osób. W szczycie drugiej fali - w grudniu 2020 i styczniu 2021 roku - najwyższa stwierdzona siedmiodniowa średnia zachorowań wyniosła 1922. Najwyższa siedmiodniowa średnia śmierci - 10.
Zwracają uwagę niskie raportowane liczby zgonów. W dodatku - jakby raportowano według jakiegoś szablonu. Od grudnia 2020 do maja 2021 roku średnia tygodniowa zgonów oscyluje między 8 a 10. Od końca marca tego roku do 24 maja Białoruś niemal codziennie raportowała 10 zgonów z COVID-19.
Szacunki IHME: Białoruś wśród krajów najmocniej dotkniętych pandemią
Prawdziwą skalę epidemii w Białorusi próbowali oszacować eksperci Instytutu Ewaluacji i Metryki Zdrowia (Institute for Health Metrics and Evaluation, IHME). IHME to centrum badawcze na Uniwersytecie Waszyngtońskim. Według obliczeń ekspertów instytutu od marca 2020 do maja 2021 roku w Białorusi było 472 zgonów na 100 tys. mieszkańców. A według oficjalnych statystyk - 28 zgonów. Z modelu amerykańskich naukowców wynika, że Białoruś jest jednym z najbardziej dotkniętych pandemią krajów świata - należy do 20 krajów o najwyższych współczynnikach umieralności z powodu COVID-19.
Na stronie instytutu wyjaśniono, że szacunki opierają się na analizie nadmiarowych zgonów podczas pandemii w porównaniu do tych, których można było się spodziewać na podstawie przeszłych trendów i sezonowości. Uczeni stworzyli model statystyczny, który przewiduje stosunek całkowitej liczby zgonów COVID-19 do zgłoszonych zgonów COVID-19. Na koniec użyli tej relacji statystycznej, by wygenerować szacunki całkowitej liczby zgonów z COVID-19 dla wszystkich lokalizacji.
Autor: Krzysztof Jabłonowski / Źródło: Konkret24, Tvn24.pl, PAP; zdjęcie: Shutterstock
Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock