Między wiarą a nauką: jak duchowni dezinformują o koronawirusie


Meksykański pastor zaleca przemysłowy wybielacz jako lek na COVID-19. Pastor w Brazylii sprzedawał fasolę rzekomo leczącą koronawirusa. Małżeństwo pastorów z Argentyny głosi, że szczepionka jest nośnikiem tajnego implantu. Religijne wspólnoty w Ameryce Łacińskiej - i nie tylko, bo także na przykład w Indiach - stały się celem dezinformacji szerzonej przez duchownych.

Pokazujemy, co jest prawdą, a co fałszem
Weryfikujemy fake newsy, sprawdzamy dane, analizujemy informacje z sieci

W religijnych wspólnotach Ameryki Łacińskiej rozpowszechniane jest wiele szkodliwych i błędnych informacji na temat koronawirusa - zwracają uwagę dziennikarze portalu First Draft, zajmującego się m.in. badaniem zjawiska fake newsów. Analizując zdobywające popularność teorie, doszli do wniosku, że w miarę rozprzestrzeniania się pandemii na kontynencie niektóre chrześcijańskie środowiska znalazły się między wiarą a nauką. Bo dezinformację szerzą przedstawiciele kościołów.

Koronawirus w Brazylii
Koronawirus w Brazyliitvn24

Pastor namawia do kuracji wybielaczem

Facebookowa strona meksykańskego pastora Oscara Gutierreza ma 219,4 tys. obserwatorów i 97,2 tys. polubień (stan z 20 września). Osoby takie jak pastor Gutierrez propagują niesprawdzone i potencjalnie niebezpieczne metody leczenia COVID-19 oraz wykorzystują strach do promowania postaw antyszczepionkowych - stwierdzają dziennikarze First Draft.

30 lipca pastor opublikował na Facebooku nagranie, w którym przekonuje, że roztwór chlorynu sodu, czyli przemysłowy wybielacz, leczy i zapobiega COVID-19. Gutierrez twierdził też, że roztwór ów, znany jako "cudowny roztwór mineralny" ("miracle mineral solution", MMS), jest zwalczany po to, by za pomocą szczepionki można było wprowadzić mikroczipy do kontroli DNA ludzi (MMS jest sprzedawany w wielu państwach jako rzekome lekarstwo na szereg poważnych chorób).

Pod koniec sierpnia portal fact-checkingowy Chequeado poinformował, że do tej pory roztwór chlorynu sodu spowodował co najmniej dwa zatrucia i dwa zgony w Argentynie. Zwolennicy terapii typ roztworem, do których należy pastor Gutierrez, twierdzą jednak, że środek jest bezpieczny.

Co ciekawe, pastor Gutierrez utworzył swoją stronę na Facebooku 7 maja - w środku pandemii i szybko zdobył tysiące obserwujących. Jego najpopularniejszy film promujący MMS miał ok. 2,2 mln wyświetleń i 57 tys. udostępnień. Facebook oznaczył materiał jako fałszywą informację.

Strona meksykańskiego pastora uczestniczy w programie Facebooka pozwalającym na monetyzację transmisji na żywo. Oglądający mogą kupować specjalne gwiazdki i wysyłać je nadawcom podczas transmisji.Za każdą otrzymaną gwiazdkę Facebook płaci twórcy 0,01 dolara.

Arcybiskup: szczepionka zrobiona z komórek płodów po aborcji

First Draft zwraca uwagę, że przywódcy religijni mogą wykorzystywać zaufanie społeczne, jakim się cieszą, by legitymizować potencjalnie niebezpieczne pomysły za pośrednictwem niezależnych chrześcijańskich sieci informacyjnych i mediów społecznościowych. Ale chrześcijańskie wspólnoty latynoamerykańskie nie są jedynymi, które padają ofiarą wprowadzających w błąd twierdzeń i nieprawdziwych informacji o pandemii.

W czerwcu hiszpański arcybiskup Antonio Cañizares Llovera podczas mszy Bożego Ciała oznajmił, że "diabeł znajduje się wewnątrz pandemii, próbując prowadzić badania nad szczepionkami i lekarstwami". "Mamy do czynienia z bardzo przykrą wiadomością: że jedna ze szczepionek jest zrobiona z komórek płodów pochodzących z aborcji" - stwierdził duchowny. Wypowiedź arcybiskupa szeroko komentowały hiszpańskie media, m.in. dziennik "La Vanguardia" i stacja RTVE.

Podobne obawy wobec szczepionki wyrażał publicznie arcybiskup Sydney Glenn Davies - informował australijski serwis News.com.au.

Jak przypomina redakcja First Draft, praktyka stosowania komórek wyhodowanych z płodu abortowanego w 1972 r. jest powszechna w rozwoju szczepionki od dziesięcioleci.

W Indiach hinduscy przywódcy religijni i polityczni promowali tezę, że mocz krów jest lekarstwem na COVID-19. Twierdzili ponadto, że koronawirus zniknie w Indiach po ukończeniu kontrowersyjnej świątyni hinduskiego bóstwa Rama. Zbudowana na miejscu meczetu, zniszczonego przez tłum w 1992 roku, jest ważnym symbolem hinduskiej nacjonalistycznej narracji promowanej przez premiera Indii Narendra Modi.

Stwierdzenie, że szczepionka przeciwko polio zawiera produkty wieprzowe lub składniki toksyczne jest często rozpowszechniane przez muzułmańskich duchownych. Te nieprawdziwe informacje o szczepionce utrudniły walkę z polio w większości muzułmańskim Pakistanie.

Na koronawirusa cudowna fasola i konsekrowane oleje

Niektórzy duchowni w Ameryce Łacińskiej w czasie pandemii promowali fałszywe i potencjalnie niebezpieczne preparaty mające rzekomo leczyć COVID-19 lub zapobiegać zakażeniu koronawirusem. W Brazylii ewangelicki pastor Valdemiro Santiago sprzedawał fasolę rzekomo leczącą COVID-19. Jedna sztuka kosztowała tysiąc brazylijskich realów (ok. 180 dolarów lub ok. 660 zł). Trwa dochodzenie prokuratora federalnego Brazylii w tej sprawie.

Koronawirus w Argentynie
Koronawirus w Argentynietvn24

Za to policja w brazylijskim mieście Porto Alegre bada sprawę pastora Sílvio Ribeiro podejrzanego o szarlataństwo. 1 marca Ribeiro zorganizował wydarzenie, które było reklamowane i transmitowane w mediach społecznościowych. "Przyjdźcie, ponieważ odbędzie się namaszczenie konsekrowanym olejem... by uodpornić się na jakąkolwiek epidemię, wirusa lub chorobę!" - informowała ulotka promująca wydarzenie.

Z kolei meksykański pastor Gutierrez spopularyzował pracę Andreasa Kalckera, rzekomego niemieckiego naukowca i znanego rzecznika ruchu antyszczepionkowego. Butelki CDS, które pastor promuje w swoich transmisjach na Facebooku, są oznaczone nazwiskiem Kalckera i wersetem z Ewangelii św. Jana 10:10: "Złodziej przychodzi tylko po to, aby kraść, zabijać i niszczyć. Ja przyszedłem po to, aby [owce] miały życie i miały je w obfitości".

Teorie spiskowe szerzone przez pastorów

Teorie spiskowe szerzone w globalnych społecznościach antyszczepionkowych zostały entuzjastycznie przyjęte przez niektórych działaczy religijnych we wspólnotach Ameryki Łacińskiej. 6 maja podczas transmisji na żywo na Instagramie dla ponad 390 tys. obserwatorów pastora Miguela Arrázola jeden z zaproszonych gości, ewangelicki pastor Ruddy Gracia, stwierdził, że "za obowiązkową szczepionką kryje się czip stworzony przez Billa Gatesa o nazwie ID2020".

Według teorii spiskowej o nazwie ID2020 Bill Gates zamierza przejąć kontrolę nad ludźmi poprzez wprowadzenie do ich organizmów mikroczipów. W Konkret24 opisaliśmy polskie przykłady szerzenia się tej teorii.

Według pastora Gracii za pomocą mikroczipa Gates stworzy globalny rejestr wszystkich, którzy zostali zaszczepieni. "To jest początek platformy Antychrysta, kiedy przyniesie on znak 666 i sprawi, że nie będziesz mógł otrzymać paszportu, podróżować, mieć licencji, kupować lub sprzedawać bez tego czipa" - przekonywał.

Natomiast małżeństwo ewangelickich pastorów z Argentyny - Fernando i Viviana Vienni - w maju opublikowało na Facebooku wpis wzywający do bojkotowania szczepień. Przekonywali m.in., że szczepionka jest nośnikiem tajnego implantu pochodzącego od rzekomych masonów takich jak Gates.

Szerzenie dezinformacji we wspólnotach chrześcijańskich Ameryki Łacińskiej jest korzystne dla niezależnych mediów chrześcijańskich - mogą wzmacniać narracje, które niekoniecznie przekażą inne media. W czerwcu hiszpańskojęzyczny chrześcijański portal Bibliatodo opublikował historię o burzy gradowej w Chinach, gdzie lód miał rzekomo kształt koronawirusa. Nietypowy kształt gradu połączono z końcem świata i cytowano rabina, który twierdzi, że burza była boską interwencją, związaną z siódmą plagą opisaną w Biblii - informuje First Draft.

Autor: Gabriela Sieczkowska / Źródło: Konkret24, First Draft; zdjęcie: Forum/Reuters

Pozostałe wiadomości

Ministra funduszy i polityki regionalnej Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, stwierdziła, że dla jej partii istotna jest objęcie funkcji wicepremiera w planowanej rekonstrukcji rządu, bo "wicepremier może więcej niż minister". A co na to akty prawne?

Pełczyńska-Nałęcz: "wicepremier może więcej niż minister". Ekspert: "nieco ryzykowne stwierdzenie"

Pełczyńska-Nałęcz: "wicepremier może więcej niż minister". Ekspert: "nieco ryzykowne stwierdzenie"

Źródło:
Konkret24

Poszukujący Tadeusza Dudy policjanci jakoby nawet nie potrafią nosić broni, a sam poszukiwany rzekomo zamieszcza w sieci nagranie obozowiska; na dodatek miał też sfilmować policyjny śmigłowiec, a nagranie zamieścił w sieci. Akcja w okolicach Limanowej stała się pretekstem do drwienia z policjantów biorących w niej udział lub zwiększania zasięgów i popularności w sieci. Pokazujemy przykłady krążących wokół niej fake newsów.

"Vlogi Tadeusza Dudy" i zdjęcie policjantki. Fałszywki o obławie w Starej Wsi

"Vlogi Tadeusza Dudy" i zdjęcie policjantki. Fałszywki o obławie w Starej Wsi

Źródło:
Konkret24

Komentując "patrole obywatelskie" na granicy polsko-niemieckiej, politycy opozycji mówią po raz kolejny o "tysiącach migrantów przerzucanych przez Niemców". Dane o rzeczywistych przekazaniach są jednak dużo niższe. Wyjaśniamy.

"Kilka tysięcy nielegalnych migrantów dziennie" z Niemiec? Dane pokazują coś innego

"Kilka tysięcy nielegalnych migrantów dziennie" z Niemiec? Dane pokazują coś innego

Źródło:
Konkret24

Mateusz Morawiecki zamieścił wykres, który miał pokazywać, jak bardzo za rządów PiS rosły dochody budżetu państwa, gdy podczas rządów PO-PSL i obecnej koalicji wzrosty nie są tak znaczące. Ekonomiści tłumaczą, co były premier pomija.

Mateusz Morawiecki o dochodach państwa. Jak wprowadza w błąd

Mateusz Morawiecki o dochodach państwa. Jak wprowadza w błąd

Źródło:
Konkret24

Po tragedii w Starej Wsi, podczas policyjnej obławy pojawiło się zdjęcie, które ma pokazywać ulicę przed domem, gdzie dokonano zbrodni. Jest rozpowszechniane z twierdzeniem, że podejrzany Tadeusz Duda uciekł stamtąd na motocyklu. Oba przekazy są nieprawdziwe.

"Tak wygląda ulica", morderca na motocyklu? Nic tu się nie zgadza

"Tak wygląda ulica", morderca na motocyklu? Nic tu się nie zgadza

Źródło:
Konkret24

W sieci pojawił się fragment kodu, który ma świadczyć o tym, że tak zwana aplikacja Mateckiego miała być podłączona do serwerów PKW. Nieznających się na programowaniu może wprowadzać w błąd. Tłumaczymy.

"Aplikacja Mateckiego" podpięta pod PKW? Fałszywy "niezbity dowód"

"Aplikacja Mateckiego" podpięta pod PKW? Fałszywy "niezbity dowód"

Źródło:
Konkret24

Nagranie z kilkudziesięcioma bocianimi gniazdami na słupie wysokiego napięcia przyciągnęło uwagę tysięcy internautów. Jedni twierdzą, że to Polska, inni wskazują na zagranicę. Sprawdziliśmy, co wiadomo o tym materiale.

"Blokowisko bocianów" w Polsce? Sprawdzamy popularne nagranie

"Blokowisko bocianów" w Polsce? Sprawdzamy popularne nagranie

Źródło:
Konkret24

Były wicepremier Jacek Sasin pytał w wywiadzie radiowym, gdzie są pieniądze z Krajowego Planu Odbudowy i czy "ktoś odczuł jakąś poprawę z tego względu". Pokazujemy więc, na co do tej pory przeznaczono te środki: od pracowni AI, przez żłobki, po oczyszczalnie ścieków i modernizacje linii kolejowych.

Sasin: gdzie są mityczne pieniądze z KPO? Odpowiadamy

Sasin: gdzie są mityczne pieniądze z KPO? Odpowiadamy

Źródło:
Konkret24

Mimo zawieszenia przyjmowania wniosków o azyl na granicy polsko-białoruskiej, polskie służby wciąż przyjmują ich ponad tysiąc miesięcznie. Internauci komentują, że "Donald Tusk okłamał Polaków", bo "granica jest nieszczelna". Wyjaśniamy, dlaczego te dane o tym nie świadczą.

Wnioski o azyl w Polsce mimo zawieszenia. Kto i gdzie je składa

Wnioski o azyl w Polsce mimo zawieszenia. Kto i gdzie je składa

Źródło:
Konkret24

Politycy opozycji i internauci komentują, że wyborcy masowo wysyłali do Sądu Najwyższego protesty wyborcze według wzoru przygotowanego przez posła Romana Giertycha i z jego numerem PESEL. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego Małgorzata Manowska dolała oliwy do ognia, mówiąc, że takich protestów jest kilka tysięcy. Inne zdanie ma jednak rzecznik prasowy instytucji. Wyjaśniamy, co wiemy.

"Giertychówki", PESEL posła i dwugłos w Sądzie Najwyższym. Co wiemy

"Giertychówki", PESEL posła i dwugłos w Sądzie Najwyższym. Co wiemy

Źródło:
Konkret24

Prokurator generalny Adam Bodnar wnioskuje o ponowne przeliczenie głosów z niemal 1,5 tysiąca komisji wyborczych, bowiem w kilkunastu przypadkach, w których przeliczono już głosy, wykazano nieprawidłowości. Monitorujemy na bieżąco, w jakich komisjach sprawdzono jeszcze raz oddane głosy i z jakim wynikiem, oraz stan prokuratorskich śledztw.

Komisje, w których przeliczono ponownie głosy. Ile miał Trzaskowski, ile Nawrocki

Komisje, w których przeliczono ponownie głosy. Ile miał Trzaskowski, ile Nawrocki

Źródło:
Konkret24

Rzecznik rządu Adam Szłapka jako sukces koalicji rządzącej wymienił wzrost punktualności pociągów do niemal 95 procent. Sprawdziliśmy więc dane.

Rzecznik rządu o punktualności pociągów. Dane nie potwierdzają

Rzecznik rządu o punktualności pociągów. Dane nie potwierdzają

Źródło:
Konkret24

Internauci z rozbawieniem komentują materiał pochodzący rzekomo z rosyjskiej telewizji. Przedstawia on reportera, który zachwala nowo wybudowaną drogę w Woroneżu, ale asfalt okazuje się być tylko ogromnym kawałkiem tkaniny. "Propaganda sukcesu" - podsumowują. Tyle że nagranie nie jest autentyczne.

Reporter mówi, asfalt "się podnosi"? Nie, to nie Rosja

Reporter mówi, asfalt "się podnosi"? Nie, to nie Rosja

Źródło:
Konkret24

Do sieci powraca zdjęcie, które jest podstawą antyimigranckiego przekazu. "Stop migracji", "straszny widok", "koszmar" - komentują internauci widoczną na fotografii grupę ciemnoskórych, młodych mężczyzn, czekających na przystanku autobusowym. Co o zdjęciu wiadomo?

Imigranci w Nadarzynie? Powraca zdjęcie ze zmanipulowanym przekazem

Imigranci w Nadarzynie? Powraca zdjęcie ze zmanipulowanym przekazem

Źródło:
Konkret24

Poseł PiS Marcin Przydacz, broniąc nieautoryzowanej aplikacji do weryfikacji zaświadczeń wyborczych, stwierdził, że sama PKW zezwoliła na stosowanie "tego typu instrumentów", a aplikacja miała uchronić przed turystyką wyborczą. Oba argumenty są nietrafione.

Przydacz o "aplikacji Mateckiego". Dwa razy fałsz

Przydacz o "aplikacji Mateckiego". Dwa razy fałsz

Źródło:
Konkret24

Do Sądu Najwyższego wpłynęło już ponad 54 tysiące protestów wyborczych, a sąd ma czas na ich rozpatrzenie do 2 lipca. Sąd zarządził też oględziny kart i przeliczenie głosów w kilkunastu komisjach. Te same komisje były wytypowane w modelach, które badały wahnięcia w poparciu na korzyść kandydatów. Wyjaśniamy, czym są te modele i czy na ich podstawie można mówić o jakichś "nieprawidłowościach statystycznych" w wynikach wyborów.

"Nieprawidłowości statystyczne" w wynikach komisji. Co pokazują modele, a czego nie

"Nieprawidłowości statystyczne" w wynikach komisji. Co pokazują modele, a czego nie

Źródło:
Konkret24

Wobec trwającej dyskusji prezydent Andrzej Duda miał zachęcać do ponownego przeliczenia głosów w wyborach - tak wynika z cytatu rozsyłanego obecnie w mediach społecznościowych. Pokazujemy, kiedy prezydent wypowiedział te słowa i jak dokładnie brzmiały.

Andrzej Duda o "rzetelnym przeliczeniu głosów". Kiedy to mówił

Andrzej Duda o "rzetelnym przeliczeniu głosów". Kiedy to mówił

Źródło:
Konkret24

Mateusz Morawiecki, komentując domniemany gwałtowny wzrost przestępstw w 2024 roku, stwierdził, że to przez "10 tysięcy nielegalnych migrantów z Niemiec". W jednym zdanie zawarł dwa fałsze. Wyjaśniamy.

Jedno zdanie Morawieckiego. Dwie nieprawdy

Jedno zdanie Morawieckiego. Dwie nieprawdy

Źródło:
Konkret24

Wymiana poległych ukraińskich i rosyjskich żołnierzy stała się podstawą do prokremlowskiej dezinformacji wymierzonej w Ukrainę. A wykorzystano do tego sfabrykowany artykuł "The Wall Street Journal".

Ciała 6000 żołnierzy, dekret Zełenskiego i amerykańska gazeta. Co się nie zgadza

Ciała 6000 żołnierzy, dekret Zełenskiego i amerykańska gazeta. Co się nie zgadza

Źródło:
Konkret24

Europosłanka Hanna Gronkiewicz-Waltz z Koalicji Obywatelskiej przekonuje, że prezydent Andrzej Duda złamał konstytucję, bo na posiedzenie Rady Bezpieczeństwa Narodowego zaprosił prezydenta elekta. Konstytucjonaliści oceniają to jednoznacznie.

"Prezydent Duda, zapraszając Nawrockiego jako prezydenta elekta, złamał konstytucję"? Eksperci nie mają wątpliwości

"Prezydent Duda, zapraszając Nawrockiego jako prezydenta elekta, złamał konstytucję"? Eksperci nie mają wątpliwości

Źródło:
Konkret24

W sieci rozpowszechniany jest przekaz, jakoby biskup Jerzy Mazur miał potępić zgwałcone kobiety, które zażyły tabletkę "dzień po". Nie ma dowodów, że duchowny wypowiedział słowa, które mu się przypisuje. Przestrzegamy przed rozpowszechnianiem tego cytatu.

Biskup o zgwałconych kobietach i tabletce "dzień po"? Fałszywy cytat

Biskup o zgwałconych kobietach i tabletce "dzień po"? Fałszywy cytat

Źródło:
Konkret24

Polacy rzekomo zostali zatrzymani przez ukraińską służbę bezpieczeństwa "za pokazywanie polskich symboli", jakoby oskarżono ich "o naruszanie integralności ukraińskich terytoriów i szerzenie idei separatystycznych". Dowodem ma być krótkie nagranie, które udostępniają niektórzy internauci. Według eksperta to przykład nieudolnej rosyjskiej prowokacji.

"Polacy zatrzymani na Ukrainie za pokazywanie polskich symboli"? Nic w tym filmie nie pasuje

"Polacy zatrzymani na Ukrainie za pokazywanie polskich symboli"? Nic w tym filmie nie pasuje

Źródło:
Konkret24

Pytany o krytykę ze strony Magdaleny Biejat, szef PSL Władysław Kosiniak-Kamysz stwierdził, że jej frustracja "pewnie wynika z tego, że Grzegorz Braun dostał więcej głosów kobiet" niż kandydatka Lewicy. Ale to nieprawda.

Kosiniak-Kamysz reaguje na "uszczypliwości tiktokowe" Biejat. Nie ma racji

Kosiniak-Kamysz reaguje na "uszczypliwości tiktokowe" Biejat. Nie ma racji

Źródło:
Konkret24

Najpierw za spłatę przez Polskę ukraińskich odsetek oberwało się premierowi Donaldowi Tuskowi. Potem tłumaczyć się z tego musiał były premier Mateusz Morawiecki. Zamieszanie - i jednocześnie akcję dezinformacyjną w internecie - wywołał jeden z posłów Konfederacji, ukrywając istotny szczegół w swoim przekazie.

"Polska spłaca ukraińskie odsetki". Poseł Konfederacji uderzył w Tuska, tłumaczy się Morawiecki

"Polska spłaca ukraińskie odsetki". Poseł Konfederacji uderzył w Tuska, tłumaczy się Morawiecki

Źródło:
TVN24+

Niemiecki czarnoskóry europoseł miał skrytykować Polskę i stwierdzić, że wybory prezydenckie zostały sfałszowane. Taka informacja, okraszona zdjęciem rzekomego polityka, wywołała w sieci antyunijne i rasistowskie komentarze. Tylko że na zdjęciu jest ktoś inny, przekaz miał być żartem - ale za prawdziwy wziął go nawet poseł PiS.

"Niemiecki europoseł" i "sfałszowane wybory". Miał być żart, jest hejt

"Niemiecki europoseł" i "sfałszowane wybory". Miał być żart, jest hejt

Źródło:
Konkret24

Rząd przygotowuje rzekomo ustawę, dzięki której nielegalni migranci będą przejmować mieszkania komunalne - tak twierdzą politycy PiS. Ministerstwo rozwoju ocenia ten przekaz dosadnie: jako "oderwany od rzeczywistości", nastawiony na "wzbudzanie niepokoju Polaków".

Mieszkania komunalne "dla nielegalnych migrantów"? "Kompletna bzdura"

Mieszkania komunalne "dla nielegalnych migrantów"? "Kompletna bzdura"

Źródło:
Konkret24

Ukraiński rzekomo ma zostać wprowadzony jako drugi język obcy do szkół podstawowych. Miałby zastąpić hiszpański, niemiecki czy francuski. Byłby przedmiotem obowiązkowym. W dodatku stałby się częścią egzaminu ósmoklasisty.... Takie nieprawdziwe twierdzenia rozpowszechniają politycy i internauci. Przestrzegamy przed ich powielaniem, bo to fake newsy.

Ukraiński obowiązkowy? Zamiast niemieckiego czy francuskiego? Trzy nieprawdy

Ukraiński obowiązkowy? Zamiast niemieckiego czy francuskiego? Trzy nieprawdy

Źródło:
Konkret24

Z informacji Sądu Najwyższego wynika, że liczba zarejestrowanych protestów wyborczych rośnie z dnia na dzień. Politycy PO przekonują, że liczba protestów wskazuje na konieczność dokładnego sprawdzenia przebiegu głosowania. A europoseł PiS na to, że teraz "jest mniej protestów niż w poprzednich wyborach". Sprawdziliśmy.

Protesty wyborcze. Mniej czy więcej niż dawniej? Jeden rok się wybija

Protesty wyborcze. Mniej czy więcej niż dawniej? Jeden rok się wybija

Źródło:
Konkret24